Gospodarka cyrkularna, gospodarka o obiegu zamkniętym, GOZ – pewnie wielokrotnie słyszałeś_aś te określenia i intuicyjnie wiesz, co one oznaczają, ale czy wiesz, że to model, który powinien wdrażać każdy przedsiębiorca i każdy konsument? Tylko w ten sposób uda nam się zminimalizować negatywne skutki eksploatacji zasobów przez człowieka.
Podczas rewolucji przemysłowej, jako ludzkość zauważyliśmy, że surowce, w jakie obfituje nasza planeta możemy wykorzystywać do tworzenia produktów. Najczęściej wykorzystywane surowce to węgiel, ropa naftowa, gaz, uran, miedź, ale również wiele innych. Nazywamy je surowcami nieodnawialnymi nie bez powodu. Niestety nie jesteśmy w stanie ich odzyskać, a więc ostatecznie, wcześniej czy później, doprowadzimy do ich wyczerpania. Obecnie większość naszej gospodarki niestety funkcjonuje jeszcze systemie liniowym, czyli kolejno pozyskujemy surowce, tworzymy produkty, użytkujemy je i generujemy odpad. Niestety ziemia jest zamkniętym ekosystemem i po pierwsze – nie jesteśmy w stanie wydobywać surowców nieodnawialnych w nieskończoność, bo w końcu się wyczerpią, a po drugie – skończy nam się miejsce do składowania odpadów, które generujemy. Co więcej, w procesie produkcji emitowane są ogromne ilości dwutlenku węgla do atmosfery, co generuje już obecnie widoczne gołym okiem zmiany klimatu, które zagrażają przetrwaniu naszej cywilizacji.
Modelem, który ma pomóc zminimalizować poruszone wcześniej problemy jest model gospodarki o obiegu zamkniętym – inaczej, model cyrkularny. W dużym uproszczeniu linię z modelu linearnego należy zamknąć, tak by obieg odbywał się w zamkniętym cyklu. Cykl życia produktu w gospodarce o obiegu zamkniętym może powtarzać się w nieskończoność. Na każdym jego etapie należy dążyć do tego, by produkt lub surowiec pozostał w obiegu jak najdłużej.
Sama idea GOZ wzięła się z obserwacji cyklów zachodzących w środowisku naturalnym, w którym istnieje równowaga. Odpady z jednych procesów stają się pożywieniem dla innych. Gospodarka obiegu zamkniętego jest projektem, który odzwierciedla naturalne procesy w przyrodzie, ale dotyczy całego procesu produkcji i konsumpcji, żeby ostatecznie całkowicie wyeliminować odpad oraz wykorzystanie surowców naturalnych. Jest to założenie niezwykle ambitne i z pewnością trudne do zrealizowania, a przede wszystkim wymaga zaangażowania każdego uczestnika procesu.
Model GOZ w praktyce polega na dzieleniu się, pożyczaniu, ponownym użyciu, naprawie, odnawianiu i recyklingu istniejących produktów możliwie jak najdłużej. Dzięki temu wydłużamy cykl życia produktów i ograniczamy odpady. Kiedy odpady jednak zostają wygenerowane, powinny zostawać poddawane recyklingowi. Dzięki niemu, powstaje nowa wartość z produktu, który już zakończył swoje życie.
Przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym, od projektowania, poprzez produkcję, dystrybucję, konsumpcję, zbieranie, prowadzi do recyklingu odpadów, by rozpocząć cykl od początku. Recykling nie bez powodu zajmuje tak dużą część schematu. Generowanie odpadów jest jednym z największych problemów, z jakimi się mierzymy. Schemat postępowania z odpadami powinien odbywać się zgodnie z hierarchią postępowania z odpadami 3R, czyli „reduce, reuse, recycle”.
- Reduce – czyli unikaj wytworzenia odpadów
- Reuse – czyli używaj ponownie
- Recycle – czyli poddawaj odpad recyklingowi
Na samym szczycie hierarchii jest redukcja odpadów i to tutaj powinniśmy jako producenci i konsumenci poświęcić najwięcej czasu. Sposobów na ograniczenie odpadów jest wiele: od rezygnacji z opakowań lub chociaż ich minimalizacji wśród firm, po chodzenie z własnymi pojemnikami na zakupy wśród konsumentów. Drugi element hierarchii czyli reuse odnosi się przede wszystkim do używania ponownie wszystkiego tego, co stałoby się odpadem, ale może zyskać nowe przeznaczenie, jak np. błędnie zadrukowane kartki na notatki dla pracowników wśród przedsiębiorców lub słoik po ogórkach jako pojemnik do przechowywania wśród konsumentów. Dopiero na samym końcu hierarchii znajduje się recykling, ale jest on kluczowy dla tych odpadów, których nie jesteśmy w stanie wykorzystać w domu sposobami z poprzedniego kroku. Tutaj wśród producentów najważniejsze będzie odpowiednie projektowanie produktów, tak by nadawały się do ponownego przetworzenia i edukacja konsumenta, a wśród konsumentów odpowiednia segregacja odpadów.
Materiały dotyczące segregacji odpadów dostępne są np. na stronie www.dzienbezsmiecenia.pl, więcej informacji na temat hierarchii postępowania z odpadami 3R: Tydzień 3R – Koalicja 5 Frakcji, a szczegółowych informacji dotyczących GOZ można szukać tutaj: Strona główna – Gospodarka Obiegu Zamkniętego w Praktyce (gozwpraktyce.pl)
Autor: Tomasz Lasecki
Zapraszamy do kontaktu: tomasz.lasecki@maruszkin.pl
