Obecnie w Dubaju trwa COP 28, czyli najważniejsza konferencja klimatyczna tym roku. W przestrzeni medialnej COP jest szeroko komentowany i oceniany. Konferencja odbywa się w Zjednoczonych Emiratach Arabskich i zbiera w jednym miejscu ludzi z całego świata, by rozmawiać o zmianach klimatu i wypracowywać najkorzystniejsze rozwiązania w sensie globalnym.
Czym jest COP28?
COP to skrót od angielskiego „Conference of the Parties„, czyli konferencja stron. Formalnie jest to organ, który swoje umocowanie ma w konwencjach klimatycznych, czyli Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (tzw. UNFCC), Protokole z Kyoto i Porozumieniu Paryskim. Powołany został on do realizacji szeregu funkcji przewidzianych w konwencjach, w tym opracowania zasad wymaganych do ich implementacji.
Należy pamiętać, że w przypadku konwencji klimatycznych ich implementacja bywa trudna i żmudna, gdyż wymaga od przedstawicieli państw stron rozwiązania szeregu kontrowersyjnych spraw, których niezaadresowano w momencie przyjmowania poszczególnych traktatów. Pierwszy COP miał miejsce w Bonn w 1995 r.
COP stał się z czasem również swoistym międzynarodowym eventem klimatycznym. Podczas gdy przedstawiciele państw stron uczestniczą w długich i technicznych negocjacjach, w tym samym czasie obywają się wydarzenia towarzyszące, które ściągają rzesze ludzi zawodowo zajmujących się ochroną klimatu. Można spotkać między innymi przedstawicieli szeregu branż zawiązanych z transformacją energetyczną, aktywistów klimatycznych, związkowców czy dziennikarzy.
Jak się kończy COP?
Zazwyczaj największe emocje podczas szczytów wzbudza treść decyzji kończącej COP oraz nowe zobowiązania klimatyczne.
Zwyczajowo COP kończy się przyjęciem tzw. „cover decision”. Pomimo, iż jej zapisy co do zasady nie są wiążące w rozumieniu prawa międzynarodowego, to negocjacje nad jej treścią często toczą się do ostatnich momentów, co w świece negocjacji klimatycznych oznacza późne godziny nocne ostatniego dnia szczytu albo wczesne godziny poranne następnego dnia.
W ostatnich latach najwięcej kontrowersji dotyczyło zwrotów użytych w odniesieniu do wycofania paliw kopalnych, czyli czy użyć angielskiego zwrotu „phase out” (wycofanie) czy „phase down” (zmniejszenie zużycia). Podczas COP 26 (Glasgow) i COP 27 (Szarm El-Szeik) użyto zwrotu „phase down”
Jak podczas COP współpracują państwa?
Wiele państw wykorzystuje szczyt do ogłaszania nowych zobowiązań na rzecz klimatu. Formalnie robi się to poprzez składanie nowych lub zaktualizowanych NDCs (Nationally Determined Contributions). Porozumienie Paryskie zobowiązuje strony do składania nowych NDCs co 5 lat.
Ponadto podczas COP państwa składają wspólnie wiele deklaracji dotyczących działań na rzecz klimatu. Na tegorocznym COPie 118 państw podpisało się pod działaniami zmierzającymi do potrojenia zainstalowanej mocy energii odnawialnej do co najmniej 11 terawatów (TW) i podwojenia tempa globalnej poprawy efektywności energetycznej z około 2% do 4% rocznie do roku 2030.
Finanse klimatyczne
Na szczytach klimatycznych zawsze powraca kwestia finasowania polityki klimatycznej przez państwa rozwinięte. W 2009 r. kraje rozwinięte uzgodniły na COP15 „mobilizację” 100 miliardów dolarów rocznie do 2020 r. na rzecz działań klimatycznych w krajach rozwijających się. Według większości obliczeń cel ten do tej pory nie został osiągnięty, co w negatywny sposób oddziałuje na zaufanie globalnego południa wobec państw bogatszych. Jednocześnie większość z tych środków stanowią pożyczki.
Podczas trwającego szczytu z pewnością pojawia się apele o zwiększenie wsparcia na rzecz państw rozwijających się. Ponadto biedniejsze państwa zawsze wskazują na konieczność przeznaczenia większej ilości środków na rzecz adaptacji klimatycznej, czyli przystosowania się do negatywnych skutków rosnących temperatur.
„Loss and damage” – jak państwa uprzemysłowione powinny wspierać państwa pokrzywdzone przez zmiany klimatu?
Od jakiegoś czasu jest to jedna z najbardziej kontrowersyjnych spraw poruszanych podczas negocjacji klimatycznych. W uproszczeniu, nisko położone kraje wyspiarskie i inne państwa narażone na skutki wzrostu temperatur stoją w obliczu nieuniknionych szkód, do których nie mogą się przystosować ( np. utrata dróg, domów i plonów lub zniszczenie ich dziedzictwa kulturowego. Przedstawiciel tych państw wskazują, iż kraje uprzemysłowione, które w największym stopniu przyczyniły się do powstania problemu, powinny finansowo wspierać je. Wiele bogatych państw, a w szczególności Stany Zjednoczone, od dawna nie chcą zaakceptować prawnej odpowiedzialności za zmianę klimatu.
Podczas COP’u 27, po wielu latach negocjacji, ustalano utworzenie specjalnego funduszu na powyższy cel. Za cenę kompromisu nie wskazano w ramach dokumentu powołującego fundusz, iż państwa przemysłowe ponoszą w sensie prawnym odszkodowawcze zobowiązania za szkody.
Już 30 listopada, czyli tuż po rozpoczęciu konferencji, udało się osiągnąć porozumienie co do najważniejszych zasad implementacji funduszu. Między innym gospodarzem funduszu przez najbliższe cztery lata będzie Bank Światowy (później może nastąpić zmiana), a jego uruchomienie planowane jest na rok 2024. W jego zarządzie zasiądą również przedstawiciele beneficjentów funduszy. Priorytet w otrzymaniu wsparcia będą miały państwa najbardziej narażone na ryzyka związane ze zmianami klimatu.
Ocena realizacji celów Porozumienia Paryskiego
COP 28 zakończy również proces pierwszego global stocktake, czyli cyklicznej oceny realizacji celów Porozumienia Paryskiego. Global stocktake, czyli globalna inwentaryzacja przeprowadzana co pięć lat, która stanowi istotną część Porozumienia Paryskiego.
Strony porozumienia zgodziły się monitorować, oceniać i okresowo przeglądać zbiorowe postępy na drodze do osiągnięcia długoterminowych celów paryskich. Działanie to ma pomóc krajom wspólnie ocenić, gdzie się znajdują, dokąd chcą zmierzać i jak to osiągnąć, jeśli chodzi o działania klimatyczne, a także zidentyfikować luki w tych działaniach.
Proces ten dzieli się na trzy fazy: fazę gromadzenia informacji w celu zebrania danych wejściowych od wszystkich stron i osób niebędących stronami, fazę oceny technicznej tych danych wejściowych i innych dowodów oraz fazę „rozważania wyników”, w której kraje mogą zdecydować, co wspólnie wynieść z procesu. Zakończenie ostatniej fazy politycznej zaplanowano na COP28.
Czy uda nam się ograniczyć ocieplenie klimatu?
W raporcie technicznym podsumowującym proces stwierdza się, że szybko zamyka się okno na zwiększenie ambicji i wdrożenie istniejących zobowiązań w celu ograniczenia ocieplenia klimatu do 1,5°C. Osiągnięcie celu 1,5°C lub nawet celu „znacznie poniżej 2°C” wymaga podjęcia rzeczywistych działań na rzecz klimatu odpowiadającym ich długoterminowym celów. Obecnie podejmowane działania doprowadzą do ocieplenia się o 2,4–2,6°C, z możliwością obniżenia tego poziomu do 1,7–2,1°C, jeśli długoterminowe cele dotyczące zerowej emisji netto zostaną w pełni zrealizowane.
Co dalej?
Po zakończeniu COP 28 z pewnością przygotujemy dla państwa podsumowanie szczytu. A zainteresowanych bieżącymi informacjami zachęcamy do śledzenia relacji przygotowywanych przez Politico (link).
Autor: Jakub Bednarek
Zachęcamy do kontaktu: jakub.bednarek@maruszkin.pl
