W ostatnich miesiącach wiele kontrowersji otaczało kwestie kompensowania śladu węglowego (tzw. offset) przez międzynarodowe korporacje. Kompensowanie śladu węglowego to praktyka, w której jednostka lub firma redukuje lub neutralizuje ilość dwutlenku węgla (CO2) wyemitowaną do atmosfery poprzez finansowanie projektów lub działań, które pomagają wychwycić lub zredukować tę samą ilość CO2 w innym miejscu, np. poprzez sadzenie drzew lub inwestowanie w odnawialne źródła energii.
Jest to sposób na zrównoważenie swojego wpływu na zmiany klimatyczne poprzez redukcję emisji lub rekompensatę za emisje, które nie mogą być całkowicie uniknięte. Certyfikowanie offsetów, czyli jednostek kompensacji śladu węglowego, jest przeprowadzane przez różne organizacje, np. organizacje takie jak Verra, czy Gold Standard, na podstawie różnych standardów.
W ostatnim czasie The Guardian opublikował artykuł, w którym twierdził, iż jednostki offsetowe związane z ochroną lasów deszczowych (nazywane REDD +) certyfikowane przez organizację Verra są bezwartościowe.
Według przytoczonych badań jedynie względem kilku projektów Verry dotyczących lasów deszczowych można było udowodnić wpływ na ograniczenie wylesiania, a dalsza analiza wykazała, że 94% kredytów nie przyniosło żadnych korzyści dla klimatu.
Z jednostek tych miały korzystać takie firmy jak Disney, Shell czy Gucci. Temat offsetów jest w ostatnim czasie na tyle popularny, iż nawet stał się przewodnim tematem jednego z odcinków programu Last Week Tonight Johna Olivera (link). Tam również negatywnie odnoszono się do ich wykorzystania i krytykowano korporacje stawiające na offset zamiast realną redukcję emisji.
W tym artykule przybliżamy temat offsetów a następnie analizujemy, jakie propozycje w tym zakresie szykuje UE.
Czym jest kompensacja gazów cieplarnianych oraz jaką rolę pełnią jednostki offsetowe?
Kompensacja emisji gazów cieplarnianych umożliwia osobom fizycznym, przedsiębiorstwom lub rządom kompensowanie swoich emisji poprzez wspieranie projektów redukujących emisję w innych miejscach. W załażeniu pomiot, który nie może uniknąć emisji finansuje technologie niskoemisyjne lub odbudowę lasów, aby „zniwelować” emisje, których nie mogą uniknąć. Działanie to może, również zapewniać wsparcie dla stosunkowo niedrogich działań klimatycznych w krajach rozwijających przyczyniając się do zwiększenie globalnych ambicji.
Offsety to jednostki reprezentujące „uniknięte”, „zredukowane” lub „usunięte” emisje gazów cieplarnianych. Można nimi handlować pomiędzy podmiotem, który w dalszym ciągu emituje, a podmiotem, który ogranicza własne emisje lub usuwa dwutlenek węgla z atmosfery. Kompensacje oblicza się zwykle jako tonę ekwiwalentu CO2 (tCO2e), którą reprezentują zbywalne „prawa” lub certyfikaty.
Istnieją zasadniczo dwa rodzaje rynków uprawnień do emisji, na których można handlować jednostkami offsetowymi. Pierwszy to tzw. rynek „compliance”, który jest regulowany i obejmuje redukcję emisji wymagane przez prawo, poparte wspólnymi normami i wliczane do celów krajowych lub niższych niż krajowy (przykładem mogą być niektóre systemy ETS).
Jednocześnie istnieje rynek dobrowolny, który nie jest odgórnie regulowany, a aktywne na nim podmioty nie mają obowiązku uczestnictwa w nim. Przedsiębiorstwa, np. duże międzynarodowe korporacje, kupują jednostki offsetowe aby móc wykazać, iż redukują emisje (np. w ramach wewnętrznie przyjętych planów dekarbonizacyjnych) lub po prostu podejmują działania na rzecz ochrony klimatu.
Jednostki w ramach dobrowolnego rynku mogą być certyfikowane i figurować w rejestrach prywatnych podmiotów. Do najbardziej znanych należą Gold Stanadard czy Verra. W niedalekiej przyszłości możliwe będzie, również nabywanie jednostek w ramach mechanizmu opartego o art. 6 ust. 4 Porozumienia Paryskiego (tzw. Sustainable development mechanism). Podczas gdy ten mechanizm był zaprojektowany przede wszystkim w celu umożliwienia międzynarodowego handlu jednostkami w celu zapewnienia zgodności z zobowiązaniami międzynarodowymi, uwzględnia on także dobrowolny popyt.
Jak UE chce uregulować kwestie związane z kompensowaniem emisji?
UE dąży do harmonizacji i większego uregulowania kwestii związanych z offestowaniem emisji. W związku z tym Komisja Europejska w zeszłym roku przedstawiła projekt rozporządzenia ustanawiającego unijne ramy certyfikacji usuwania dwutlenku węgla (link).
Rozporządzenie będzie określać zasady, na podstawie których jednostki offsetowe będą w UE certyfikowane, monitorowane i uznawane. W uproszczeniu oznacza to, iż powstanie unijna jednostka „offsetowa”. Nie będzie to oznaczać, iż korporacje nie będą mogły zakupywać jednostek Verra lub Gold Standard. Stworzenie unijnego standardu ma gwarantować wysoką jakość jednostek kompensacyjnych. Jednocześnie nie jest wykluczone, iż w niedalekiej przyszłości jednostki te będą mogły być wykorzystywane w ramach systemu EU ETS.
Offsety unijne będą mogły być generowane jedynie w ramach projektów mających miejsce na terenie wspólnoty. Zakres rozporządzenia obejmie offsety wygenerowane w związku z:
- permanentnym usuwaniem CO2, czyli działalność polegającą na usuwaniu CO2, w tym przy wykorzystaniu pozyskiwania energii z biomasy z jednoczesnym przechwytywaniem CO2 (BECCS od ang. Bioenergy with Carbon Capture and Storage) oraz bezpośrednie wychwytywanie CO2 z powietrza (DACCS od ang. Direct Air Capture with Carbon Storage), które prowadzi do usuwania CO2 oraz nie pozwala na jego uwolnienie do atmosfery przez kilka wieków w normalnych okolicznościach i właściwym systemie zarządzania,
- rolnictwem węglowym, czyli działalność polegająca na usuwaniu dwutlenku węgla związana z zarządzaniem gruntami prowadzące do wzrostu magazynowego CO2 w żywej biomasie, martwej materii organicznej i glebach poprzez zwiększenie pochłaniania CO2
- usuwaniu CO2 polegającym na jego długotrwałym przechowywaniu w produktach lub materiałach.
Komisja Europejska przewiduje, że w ramach europejskiego systemu, certyfikowane będą mogły być jedynie jednostki offsetowe spełniając określone w rozporządzeniu warunki.
Przede wszystkim działanie związane z usuwaniem dwutlenku węgla musi przynosić korzyści w zakresie pochłaniania dwutlenku węgla określane ilościowo przy użyciu następującego wzoru:
Po drugie usuwanie CO2 musi mieć charakter dodatkowy (ang. additionality). W tym celu offsety będą generowane wyłącznie przez działalność usuwania CO2, która:
a) wykracza poza unijne i krajowe wymogi ustawowe; oraz
b) ma miejsce ze względu na efekt zachęty zapewniany przez certyfikację.
Ponadto działanie polegające na usuwaniu CO2 ma na celu zapewnienie długoterminowego składowania tego gazu cieplarnianego zgodnie z zasadami przewidzianymi przez rozporządzenie oraz ma neutralny lub pozytywny wpływ na kwestie związane z zrównoważonym rozwojem (np. nie może wiązać się z niekorzystnymi skutkami społecznymi)
Po trzecie jednostki są certyfikowane zgodnie z metodologią przyjętą przez Komisję Europejską w drodze rozporządzenia delegowanego.
Należy też zauważyć, iż rozporządzenie określa zasady funkcjonowania systemów certyfikacji, czyli prywatnych lub publicznych organizacji, które poświadczają wypełnienie przez operatorów chcących dokonać certyfikacji powyżej opisanych wymagań.
Nasz komentarz
Nie ulega wątpliwości, iż jednostki kompensacji emisji będą odgrywały istotną rolę w działaniach dążących do ograniczenia zmian klimatu. Większość modeli klimatycznych zakłada, iż nawet w EU w 2050 pozostaną resztkowe emisje z trudnych do zdekarbonizowania sektorów, których „neutralizacja” w celu osiągnięcia net-zero będzie wymagała pochłaniania gazów cieplarnianych z atmosfery. Należy zwrócić uwagę, iż pula uprawnień w obecnym systemie EU ETS wyczerpie się w 2040 roku i prawdopodobnie konieczne będzie „uzupełnienie” jej przez jednostki offsetowe.
Jednocześnie nie może ulegać wątpliwości, iż kupowanie jednostek offsetowych w ramach dobrowolnego rynku nie może w przypadku międzynarodowych korporacji zastępować realnych działań redukcyjnych emisji.
Czy jednak taka działalność ma miejsce? Jak zawsze w takich przypadkach trudno o danej kwestii jednoznacznie rozstrzygnąć. Firma analityczna Torve przedstawiła analizę w zakresie emisji ponad 4000 firm w powiązaniu z wykorzystaniem jednostek offsetowych. Z obszernych danych Trove dotyczących emisji korporacyjnych i wykorzystania jednostek redukcji wynika, że firmy korzystające z znacznych ilości offsetów dekarbonizują się (w znaczeniu redukcji realnych emisji) dwukrotnie szybciej niż firmy, które nie korzystają z jednostek kompensacyjnych.
My jako kancelaria prawna, również kupujemy jednostki offsetowe i uważamy, iż w ten sposób przyczyniamy się (oczywiście w bardzo małym zakresie) do mitygacji zmian klimatycznych. Większość naszych emisji (w zeszłym roku prawie 8 ton eq. C02) jest w trzecim zakresie. Jako mała firma usługowa posiadamy bardzo ograniczony wpływ na dostawców usług i sprzętu w zakresie ich śladu węglowego. W związku z tym zdecydowaliśmy się poprzez zakup offsetów do finansowego wsparcia działań na rzecz klimatu. Na obecnym etapie, w przypadku emisji w trzecim zakresie, nie mamy większego wyboru w zakresie podejmowanych działań.
Autor: Jakub Bednarek
Zachęcamy do kontaktu: jakub.bednarek@maruszkin.pl
