Decyzja o realizacji przedsięwzięcia powinna być podejmowana nie tylko na podstawie analizy technicznej i ekonomicznej, ale też z uwzględnieniem wpływu przedsięwzięcia na społeczność lokalną oraz na środowisko naturalne. Współpraca z lokalną społecznością i umożliwienie jej wpływania na decyzje inicjatora przedsięwzięcia mogą przyczynić się do osiągnięcia lepszych wyników projektu. Mogą też pomóc w zminimalizowaniu negatywnych skutków dla środowiska i społeczności lokalnej.
Społeczna akceptacja przedsięwzięcia jest również ważna ze względów praktycznych, ponieważ brak takiej akceptacji może prowadzić do opóźnień w realizacji projektu oraz do konfliktów społecznych. W efekcie może to wpłynąć na koszty realizacji projektu oraz na jego skuteczność.
Konwencja z Aarhus stanowi kluczowy element zapewniający demokratyczne podejście do ochrony środowiska łącząc trzy fundamentalne prawa:
- dostęp do informacji,
- udział społeczny w podejmowaniu decyzji oraz
- dostęp do sprawiedliwości w sprawach środowiskowych.
Jest to zasadniczy krok w kierunku zapewnienia społecznej akceptacji przedsięwzięć, które mają wpływ na środowisko.
Znaczenie społecznej akceptacji przedsięwzięcia rośnie wraz z postępującą demokratyzacją i otwartością społeczeństw. Przyjęcie społeczeństwa to nie tylko kwestia formalnego spełnienia wymogów prawnych, ale przede wszystkim zrozumienie i uznanie przez społeczność lokalną korzyści płynących z danego przedsięwzięcia, a także przewidywanie i minimalizowanie potencjalnych negatywnych skutków.
Konwencja z Aarhus odgrywa kluczową rolę w zapewnieniu społeczeństwu dostępu do informacji o potencjalnym wpływie przedsięwzięć na środowisko. Stanowi to fundament budowania zaufania społeczeństwa do instytucji podejmujących decyzje, co przekłada się na większą akceptację przedsięwzięć. Bez jasnych, rzetelnych i dostępnych informacji, społeczność może odczuwać niepewność, a nawet opór, wobec nowych projektów.
Drugim elementem jest udział społeczeństwa w podejmowaniu decyzji, co również ma kluczowe znaczenie dla akceptacji przedsięwzięć. Umożliwienie społeczeństwu aktywnego udziału w procesach decyzyjnych nie tylko zwiększa transparentność, lecz także pozwala na identyfikację i uwzględnienie różnych punktów widzenia, które mogą pomóc w uniknięciu konfliktów i w rezultacie zwiększyć akceptację społeczną.
Społeczna akceptacja wariantu przedsięwzięcia jest również istotna
Przepisy prawa określają zasady prowadzenia postępowań w sprawach środowiskowych oraz zakres obowiązków organów administracji publicznej w tym zakresie. W procesie podejmowania decyzji środowiskowej organ administracji publicznej ma obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko, która uwzględnia również opinie społeczne.
Zgodnie z przepisami ustawy o ocenie oddziaływania na środowisko[1], w procesie oceny oddziaływania na środowisko organ administracji publicznej ma obowiązek uwzględniać między innymi:
- opinie i uwagi przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego oraz innych instytucji publicznych i organizacji społecznych,
- uwagi i wnioski zgłoszone przez osoby fizyczne lub prawne oraz przez związki i stowarzyszenia, w tym również przez mieszkańców lub ich reprezentantów.
Organ administracji publicznej ma obowiązek dokładnej analizy zgłoszonych uwag i opinii oraz ich wpływu na środowisko naturalne oraz interesy społeczne.
Akceptacja wariantu przedsięwzięcia przez społeczność jest ważna z kilku powodów.
- wariant przedsięwzięcia, który cieszy się szerokim poparciem i akceptacją społeczną, ma większe szanse na sukces. Społeczność lokalna może wspierać i promować projekt, a także angażować się w jego realizację, co może przyczynić się do zwiększenia efektywności i skuteczności przedsięwzięcia,
- brak akceptacji społecznej może prowadzić do konfliktów i opóźnień w realizacji projektu, a także do negatywnych skutków dla środowiska naturalnego i społeczności lokalnej. Konflikty społeczne i brak zaangażowania ze strony społeczności mogą także wpłynąć na koszty realizacji projektu, zwiększając ryzyko opóźnień lub konieczności wprowadzenia zmian w projekcie. W przypadku braku akceptacji społecznej dla danego wariantu przedsięwzięcia, istnieje ryzyko opóźnień w jego realizacji, a nawet całkowitego unieważnienia projektu. Ponadto, brak akceptacji społecznej może prowadzić do konfliktów społecznych, a także do pogorszenia relacji między inwestorem a lokalną społecznością,
- uwzględnienie opinii i potrzeb społeczności lokalnej może przyczynić się do zwiększenia zaangażowania społecznego i udziału w procesie decyzyjnym, co z kolei może przyczynić się do zwiększenia poczucia przynależności do społeczności lokalnej i zaangażowania w jej rozwój.
Orzecznictwo NSA w zakresie konieczności uwzględniania wariantu proponowanego i akceptowanego przez społeczność lokalną
Stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego w sprawie konieczności uwzględniania wariantów akceptowanych przez społeczność lokalną jest jednoznaczne. .
Orzeczenia NSA wyraźnie wskazują, że sprzeciw społeczności lokalnej może mieć wpływ na wybór wariantu rozwiązania danej kwestii.
Przede wszystkim, NSA uznaje, że decyzje administracyjne powinny uwzględniać interesy społeczności lokalnej i uwzględniać ich zdanie w procesie podejmowania decyzji.
Ponadto, orzeczenia NSA podkreślają, że sprzeciw społeczności lokalnej może mieć znaczący wpływ na ocenę legalności decyzji administracyjnej.
NSA wskazuje, że w przypadku, gdy organ administracyjny zignoruje sprzeciw społeczności lokalnej i podejmie decyzję niezgodną z interesami mieszkańców, istnieje ryzyko uznania takiej decyzji za niezgodną z prawem.
Podsumowanie
Podsumowując, przy planowaniu przedsięwzięcia warto przeanalizować potrzeby i stosunek społeczności lokalnej do planowanych działań. Sprzeciw mieszkańców może mieć znaczenie w procesie podejmowania decyzji środowiskowej. Organ administracji publicznej ma obowiązek uwzględnienia opinii społecznych w procesie oceny oddziaływania na środowisko, a decyzja ostateczna musi być zgodna z prawem i w interesie publicznym i środowiskowym.
Autorka: Magda Biernat-Kopczyńska
Zachęcamy do kontaktu: magda.biernat@maruszkin.pl
[1] Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1029 z późn. zm.).
