Zakończyły się konsultacje dotyczące europejskiej Dyrektywy w sprawie monitorowania i odporności gleb – pierwszego w historii aktu Unii Europejskiej dotyczącego gleby.
Czego będzie dotyczyć akt prawny? Będzie przede wszystkim:
- określać warunki, jakie gleba musi spełniać aby być uznana za zdrową;
- określi zasady monitorowania stanu gleby oraz;
- określi zasady sprzyjające zrównoważonemu użytkowaniu i rekultywacji gleby.
Dyrektywa została zaproponowana na skutek rezolucji Parlamentu Europejskiego, który wezwał Komisję Europejską do przygotowania takiego aktu w kwietniu 2021 r.
Jakie jest miejsce ochrony gleby w strategii Unii Europejskiej?
Ochrona gleby jest jednym z elementów Europejskiego Zielonego Ładu i postulaty i cele jej ochrony można znaleźć w wielu strategiach, takich jak unijna strategia na rzecz bioróżnorodności 2030, planie działania na rzecz eliminacji zanieczyszczeń, strategii UE w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu oraz strategii UE na rzecz ochrony gleb 2030. Sama zaś strategia UE na rzecz ochrony gleb 2030 określa długoterminową wizję, zgodnie z którą do 2050 r. wszystkie gleby UE będą w dobrym stanie zdrowia. Mimo tych celów i postulatów brakowało dotychczas aktu prawnego zajmującego się tematyką. Z tego względu Parlament Europejski podjął działania.
Jak przyznaje sama Komisja Europejska, obecnie brakuje kompleksowych i zharmonizowanych danych na temat zdrowia gleb pochodzących z ich monitorowania. Dzieje się tak, gdyż tylko niektóre państwa członkowskie wprowadziły systemy monitorowania gleb, a nawet one są fragmentaryczne, niereprezentatywne i niezharmonizowane.
Nie da się ich także w łatwy sposób porównywać, gdyż Państwa członkowskie stosują różne metody pobierania, częstotliwości i gęstości próbek oraz przyjęły różne wskaźniki i metody analityczne. Propozycja dyrektywy ma odpowiadać przede wszystkim na ten problem. Stworzy ona ramy monitorowania gleb dla wszystkich gleb w całej UE, a dane w nim zawarte opierać się będą na wspólnej definicji tego, co stanowi zdrową glebę. W dyrektywie przejawia się charakterystyczny dla obecnej Komisji Europejskiej pogląd, że pierwszym i podstawowym problem z ochroną środowiska w UE jest brak rzetelnych danych.
Jaki jest obecnie stan gleby?
Stan gleby UE z pewnością można zaliczyć do problemów środowiskowych, gdyż zgodnie z danymi przedstawionymi przez Komisję Europejską między 60–70 % gleb w UE jest obecnie w złym stanie.
Jest to istotny problem, gdyż zły stan gleby stwarza zagrożenie dla zdrowia ludzkiego, środowiska, klimatu, gospodarki i społeczeństwa, w tym zagrożenie dla bezpieczeństwa żywnościowego, jakości wody, zwiększenia wpływu powodzi i susz, produkcji biomasy, emisji dwutlenku węgla i utraty różnorodności biologicznej.
Gleba w złym stanie podatna jest erozji, co unaocznia fakt, że od 61 % do 73 % gleb rolnych w UE jest dotkniętych erozją, utratą węgla organicznego, przekroczeniem poziomu składników odżywczych (azotu), kompakcją lub wtórnym zasoleniem (lub kombinacją tych zagrożeń). Przekłada się to na ilość pozyskiwanej z gleby żywności, a także ilość dwutlenku węgla, jaki może być przez nią wiązany.
Warto jednak podkreślić, że projekt dyrektywy nie zawiera żadnych nowych wiążących celów w zakresie zdrowia gleby, ani nie będzie nakładał na Państwa członkowskie obowiązku tworzenia nowych programów zawierających środki lub planów dotyczących ochrony zdrowia gleb.
Komisja Europejska będzie musiała przyjrzeć się teraz wnioskom płynącym z konsultacji społecznych, a następnie pracę nad dokumentem rozpoczną współlegislatorzy UE.
Autor: Franciszek Nowak
Zachęcamy do kontaktu: franciszek.nowak@maruszkin.pl
