Przez długi czas w Polsce przemysł prowadził intensywną działalność, skutkiem czego stan gleb w kraju był niezadowalający. Jednak ostatnie dekady wprowadziły zmiany prowadzące do redukcji a przede wszystkim do niedopuszczenia do zanieczyszczenia gleb. Glebę można zanieczyścić na wiele sposobów. Zanieczyszczona gleba to nierzadko poboczny efekt skażenia powietrza czy wody. Występują też bezpośrednie źródła skażenia gleby, jak np. odprowadzenia do gleby ścieków nieodpowiednio oczyszczonych.
Kwestie ochrony powierzchni ziemi w Polsce reguluje m.in. ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1973 z późn. zm.), potocznie zwana prawem ochrony środowiska w skrócie „POŚ” oraz rozporządzenia.
Należy zaznaczyć, że kluczowym w temacie zanieczyszczeń gleby jest oznaczenie daty, kiedy zanieczyszczenie miało miejsce. Inne reżimy prawne mają zastosowanie w przypadku historycznych zanieczyszczeń, tzn. takich, które powstałych przed 30 kwietnia 2007 r., (uregulowane w POŚ).
W przypadku zanieczyszczeń powstałych po tej dacie, mówimy o szkodzie w środowisku. Historyczne zanieczyszczenia są uregulowane w POŚ, z kolei szkoda w środowisku jest uregulowana w ustawie
o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie.
Ochrona powierzchni ziemi
Dział IV POŚ poświęcony jest ochronie powierzchni ziemi. Przedstawia się w nim m.in. sposoby ochrony powierzchni ziemi, w jaki sposób prowadzić ocenę zanieczyszczenia powierzchni ziemi, czym
jest rejestr historycznych zanieczyszczeń powierzchni ziemi, kto jest odpowiedzialny za identyfikację
i wykaz potencjalnych historycznych zanieczyszczeń powierzchni ziemi, kto powinien zgłosić zanieczyszczenie powierzchni ziemi czy też kwestie dotyczące remediacji, tzn. kto jest zobowiązany
do jej prowadzenia, jak powinna ona prawidłowo przebiegać, kto dokonuje oceny przeprowadzonej remediacji.
Regulacje POŚ uszczegóławia rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 września 2016 r. w sprawie sposobu prowadzenia oceny zanieczyszczenia powierzchni ziemi. Istotnymi są również załączniki
do rozporządzenia, w których przedstawione zostały np. substancje powodujące ryzyko szczególnie istotne dla ochrony powierzchni ziemi, ich dopuszczalne zawartości w glebie oraz dopuszczalne zawartości w ziemi, zróżnicowane dla poszczególnych właściwości gleby oraz grup gruntów, wydzielonych w oparciu o sposób ich użytkowania czy też rodzaje działalności mogących z dużym prawdopodobieństwem powodować historyczne zanieczyszczenie powierzchni ziemi, wraz
ze wskazaniem przykładowych dla tych działalności zanieczyszczeń.
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 września 2016 r. w sprawie sposobu prowadzenia oceny zanieczyszczenia powierzchni ziemi
W omawianym rozporządzeniu określono dopuszczalną zawartość w gruncie substancji powodujących ryzyko szczególnie istotne, które określane jest dla grup gruntów wydzielonych w oparciu o sposób ich użytkowania. Poszczególne grupy gruntów zdefiniowane są w omawianym rozporządzeniu. I tak, przykładowo grunty przyporządkowane do grupy IV stanowią zazwyczaj najwyższy tolerowany poziom zanieczyszczeń. Przykładami takich gruntów mogą być m.in.: tereny przemysłowe, użytki kopalne, tereny komunikacyjne, w tym: drogi, tereny kolejowe, inne tereny komunikacyjne.
Należy pamiętać, że jeżeli dla danego terenu opracowano miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, grupy gruntów wydzielone w oparciu o sposób ich użytkowania na danym terenie określa się zgodnie z przeznaczeniem terenu wskazanym w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.
Historyczne zanieczyszczenia powierzchni ziemi
Tereny zanieczyszczone identyfikuje się w V etapach szczegółowo przedstawionych w par. 6-10 powyższego rozporządzenia.
„Historycznym zanieczyszczeniem powierzchni ziemi” jest zanieczyszczenie powierzchni ziemi, które zaistniało przed dniem 30 kwietnia 2007 r. lub wynika z działalności, która została zakończona przed dniem 30 kwietnia 2007 r. Rozumie się przez to także szkodę w środowisku w powierzchni ziemi, która została spowodowana przez emisję lub zdarzenie, od którego upłynęło więcej niż 30 lat.
Władający powierzchnią ziemi, który stwierdził historyczne zanieczyszczenie powierzchni ziemi
na terenie będącym w jego władaniu, jest obowiązany niezwłocznie zgłosić ten fakt regionalnemu dyrektorowi ochrony środowiska.
Na terenie, na którym była prowadzona przed dniem 30 kwietnia 2007 r. działalność mogąca z dużym prawdopodobieństwem powodować historyczne zanieczyszczenie powierzchni ziemi (wykaz takich działalności znajduje się w rozporządzeniu) oraz istnieją przesłanki wskazujące na występowanie historycznego zanieczyszczenia powierzchni ziemi, regionalny dyrektor ochrony środowiska może,
w drodze decyzji, nałożyć na władającego powierzchnią ziemi będącego podmiotem korzystającym ze środowiska, obowiązek wykonania badań zanieczyszczenia gleby i ziemi oraz wyznaczyć termin przedłożenia wyników tych badań. Obowiązku tego nie stosuje się do pomiotów posiadających pozwolenie zintegrowane.
Ustawa o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie
Wystąpienie szkody w środowisku określa się na podstawie rozporządzenia Ministra Środowiska
z dnia 22 lipca 2019 r. w sprawie kryteriów oceny wystąpienia szkody w środowisku.
W przypadku szkody w środowisku odpowiedzialnym za ograniczenie jej skutków oraz działania naprawcze jest podmiot korzystający ze środowiska (rozumie się przez to podmiot korzystający
ze środowiska, powodującą bezpośrednie zagrożenie szkodą w środowisku lub szkodę w środowisku).
Zgodnie z ww. rozporządzeniem kryterium oceny wystąpienia szkody w środowisku w powierzchni ziemi jest zmiana albo zmiany powodujące mierzalny skutek w postaci przekroczenia dopuszczalnej zawartości w glebie lub w ziemi co najmniej jednej substancji powodującej ryzyko, określonej
w przepisach wydanych na podstawie art. 101a ust. 5 POŚ.
Należy pamiętać, że jeśli wystąpi szkoda w środowisku, należy to zgłosić właściwemu organowi ochrony środowiska i wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska. Niedochowanie tego obowiązku grozi sankcją.
Rejestr historycznych zanieczyszczeń gleb
Rejestr bezpośrednich zagrożeń szkodą w środowisku i szkód w środowisku oraz rejestr historycznych zanieczyszczeń powierzchni ziemi prowadzony jest przez Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska. Oba rejestry prowadzone są w jednym systemie teleinformatycznym.
Regionalny dyrektor ochrony środowiska dokonuje wpisów do rejestrów oraz aktualizuje i uzupełnia rejestr na każdym etapie postępowania administracyjnego.
Co ważne, przewiduje się możliwość wykreślenia wpisów z rejestru, np. jeżeli potencjalne historyczne zanieczyszczenie powierzchni ziemi nie zostanie potwierdzone, albo jeśli w toku postępowania nie stwierdzono szkody w środowisku.
Władający powierzchnią ziemi, na której występuje historyczne zanieczyszczenie powierzchni ziemi, jest obowiązany do przeprowadzenia remediacji. Jednak, jeżeli władający powierzchnią ziemi wykaże, że historyczne zanieczyszczenie powierzchni ziemi dokonane po dniu objęcia przez niego władania, spowodował inny wskazany podmiot, wówczas obowiązek przeprowadzenia remediacji spoczywa
na tym innym sprawcy. Od tej sytuacji istnieje wyjątek.
Dodatkowo
W celu zapoznania się z treścią rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 1 września 2016 r. w sprawie sposobu prowadzenia oceny zanieczyszczenia powierzchni ziemi, zachęcamy do skorzystania z zakładki „materiały” na stronie maruszkin.pl
