Freony, czyli fluorowane gazy cieplarniane są stosowane zwłaszcza w chłodnictwie i klimatyzacji, a ich emisje powodują zmiany klimatyczne. Unia Europejska wprowadziła nowe, rygorystyczne przepisy, które znacznie zmniejszą emisje w UE. Z tej decyzji wynika, że w świetle Europejskiego Zielonego Ładu i prawa klimatycznego, najnowszych zobowiązań międzynarodowych wynikających z Protokołu montrealskiego konieczne jest zaktualizowanie dotychczas istniejących norm prawnych.
Jakie są cele i kontekst nowego prawa?
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/573 z dnia 7 lutego 2024 r. w sprawie fluorowanych gazów cieplarnianych, zmieniające dyrektywę (UE) 2019/1937 i uchylające rozporządzenie (UE) nr 517/2014 zakłada:
- ograniczenie emisji fluorowanych gazów cieplarnianych,
- warunki dotyczące wprowadzania do obrotu produktów i urządzeń zawierających te gazy,
- limity ilościowe dotyczące wodorofluorowęglowodorów,
- ustanowienie przepisów karnych za naruszenie przepisów Rozporządzenia.
Czym są freony i jakie ryzyko niosą?
Freony są to sztuczne substancje chemiczne, które są bardzo silnymi gazami cieplarnianymi, często kilka tysięcy razy silniejszymi niż dwutlenek węgla!
Wraz z CO2, metanem i podtlenkiem azotu fluorowane gazy cieplarniane należą do grupy emisji gazów cieplarnianych objętych porozumieniem paryskim przyjętym na mocy Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (UNFCCC).
Głównym zagrożeniem wynikającym ze stosowania freonów jest niszczenie warstwy ozonowej, prowadzące do powstania dziury ozonowej i destabilizacji klimatu.
Emisje freonów wynikają najczęściej z nieszczelności urządzeń chłodniczych i klimatyzacji, w których wykorzystywane są one jako czynnik chłodniczy. Obecnie emisje freonów stanowią 2,5 % całkowitych emisji gazów cieplarnianych w Unii, a w latach 1990–2014 podwoiły się one, w przeciwieństwie do emisji innych gazów cieplarnianych, które się zmniejszyły.
Ograniczenie emisji freonów
Co do zasady Rozporządzenie zakazuje celowego uwalniania do atmosfery fluorowanych gazów cieplarnianych, jeżeli uwolnienie nie jest technicznie niezbędne do zamierzonego stosowania.
Operatorzy i producenci urządzeń, które zawierają freony zostaną obciążeni obowiązkiem prowadzenia kontroli tych urządzeń. Dla każdego urządzenia prowadzona ma być dokumentacja, która charakteryzuje jego parametry i potwierdza przeprowadzenie kontroli.
Operatorzy urządzeń stacjonarnych zawierających duże ilości freonu będą mieli obowiązek zaopatrzenia tych urządzeń w system wykrywania wycieków, który alarmuje operatora lub firmę serwisową o każdym wycieku.
Ponadto operatorzy urządzeń, które zawierają freony będą musieli zapewnić aby freony były odzyskiwane, a po likwidacji urządzeń poddane recyklingowi lub regeneracji lub też zniszczone.
Ograniczenia w stosowaniu wodorofluorowęglowodorów
Wodorofluorowęglowodory” lub „HFC” są to freony wymienione w sekcji 1 załącznika I Rozporządzenia lub mieszaniny zawierające którąkolwiek z takich substancji.
Stosowanie wodorofluorowęglowodorów (HFC) ma do 2050 r. zostać całkowicie zakazane, a ich produkcja – czyli prawa do niej przyznawane przez Komisję – ma do 2036 r. zmaleć do minimum (15%). I produkcja, i stosowanie będą ograniczane stopniowo – na podstawie ścisłego harmonogramu zmniejszania przydziału kontyngentów (załączniki V i VII).
Obecnie wprowadzanie do obrotu wodorofluorowęglowodorów jest dozwolone wyłącznie w zakresie, w jakim Komisja przydzieliła producentom i importerom tzw. ,,kontyngenty’’, czyli dopuszczalne poziomy produkcji tych gazów. Producenci i importerzy wprowadzający do obrotu wodorofluorowęglowodory nie mogą przekroczyć kontyngentów udostępnionych im w chwili wprowadzania do obrotu.
Kontyngenty przydzielane są wyłącznie producentom lub importerom, którzy mają siedzibę na terytorium Unii lub którzy wyznaczyli wyłącznego przedstawiciela mającego siedzibę na terytorium Unii i uzyskali kontyngent w drodze sformalizowanej procedury.
Kary za nieprzestrzeganie przepisów dotyczących freonów
Polityka klimatyczna Unii Europejskiej przewiduje, że stosowanie Rozporządzenia zagwarantowane jest poprzez ustanowienie kar za nieprzestrzeganie jego warunków.
Określenie norm karnych pozostawiono właściwym państwom członkowskim w drodze aktów prawa krajowego. Rozporządzenie przewiduje stosowanie grzywien, konfiskaty lub zajęcia nielegalnie uzyskanych towarów lub przychodów uzyskanych przez przedsiębiorstwo w wyniku naruszenia oraz zawieszenie lub cofnięcia zezwolenia na prowadzenie działalności, jeżeli jest ona objęta zakresem stosowania Rozporządzenia.
Jeśli obawiasz się, że możesz nieświadomie nie przestrzegać przepisów albo po prostu chcesz przygotować się lub przeprowadzić audyt – skontaktuj się z nami. Chętnie pomożemy.
Autor: Tomasz Lasecki
Zapraszamy do kontaktu: tomasz.lasecki@maruszkin.pl
