W branży opakowaniowej szybko zbliżające się zmiany regulacyjne oraz technologiczne innowacje stawiają przed przedsiębiorcami nowe wyzwania. Projekty ustaw zmieniających normy w tej dziedzinie są już w fazie realizacji lub oczekują na wprowadzenie w życie. Dla przedsiębiorstw nawet krótki okres czasu, jak rok, staje się teraz niewielkim marginesem na adaptację do zmian.
Jak wygląda aktualna sytuacja prawna branży opakowaniowej?
Od dnia maja ubiegłego roku polskich przedsiębiorców obowiązują przepisy zaimplementowane do krajowego porządku prawnego tzw. Dyrektywą SUP[1]. Implementacja tej Dyrektywy zmieniła przepisy wielu polskich ustaw[2], jednak w znakomitej większości transpozycja spowodowała zmiany w następujących ustawach:
- ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1903 z późn. zm.),
- ustawa z dnia 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1658 z późn. zm.) (tzw. ustawa opakowaniowa), czy
- 3 ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1587 z późn. zm.).
Kto jest objęty nowymi obowiązkami?
Skutkiem tego, na firmy nałożono wiele nowych obowiązków. Nowymi obowiązkami objęci są, między innymi, prowadzający konkretne produkty w opakowaniach, producenci tych produktów, importerzy, dystrybutorzy, ale też przedsiębiorcy prowadzący jednostki gastronomiczne (np. restauracje, bary, kawiarnie), jednostki handlu detalicznego lub hurtowego (np. sklepy), które prowadzą sprzedaż na wynos napojów, posiłków tzw. fast food – wydając je konsumentom w kubkach, owijkach czy pojemnikach jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych. . Nowe obowiązki zostały również nałożone na operatorów urządzeń vendingowych, w których sprzedaje się produkty wymienione w ustawie SUP.
Jakie są główne obowiązki?
Głównymi obowiązkami dla wskazanych w ustawie SUP produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych [3] z kolei są:
- zmniejszenie stosowania,
- zakaz wprowadzania do obrotu. Tu jednak należy wskazać, że prawo dopuszcza wyprzedanie towarów, które zostały już wprowadzone do obrotu przed dniem 24.05.2023r.,
- konieczność znakowania,
- objęcie rozszerzoną odpowiedzialnością producenta w zakresie pokrywania kosztów zbierania odpadów powstałych z tych produktów z publicznych systemów zbierania odpadów, w tym kosztów infrastruktury i jej funkcjonowania, kosztów uprzątania, transportu i przetwarzania tych odpadów,
- podnoszenie świadomości ekologicznej, a w niektórych przypadkach pokrywanie kosztów kampanii edukacyjnych.
Właściwe rozporządzenia regulują kwestie w zakresie stawek opłaty na pokrycie kosztów zagospodarowania odpadów powstałych z produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych[4] czy też stawek opłaty za produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych będące opakowaniami[5].
Liczne wątpliwości
Niestety, ustawa SUP wciąż pozostawia wiele wątpliwości interpretacyjnych. Pierwszym i jednocześnie najważniejszym krokiem dla przedsiębiorcy będzie ustalenie, czy w ogóle dotyczą go te przepisy, a dopiero później, które ewentualnie obowiązki będzie musiał realizować.
Część obowiązków weszła w życie z dniem 24.05.2023r., jak np. obowiązek prowadzenia ewidencji, konieczność znakowania czy obowiązek aktualizacji wpisu w BDO (do dnia 24.08.2023r.), a część została oddalona w czasie, jak np. obowiązek pobierania dodatkowej opłaty od użytkownika końcowego, który nabywa produkty lub napoje w produktach jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych. Ten obowiązek będzie obowiązywał od 1.01.2024r. Z kolei od 1.07.2024r. wchodzi obowiązek zapewnienia opakowań alternatywnych czy też obowiązek przytwierdzania nakrętek i wieczek z tworzyw sztucznych do opakowań na napoje. Od 1.01.2025r. ma obowiązywać stosowanie konkretnej zawartości recyklatu w opakowaniach. Również od 1.01.2025 r. konkretni przedsiębiorcy będą musieli osiągać wymagane poziomy selektywnej zbiórki odpadów.
Na rok 2025 będzie to odpowiednio 77% dla:
- butelki jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych na napoje o pojemności do 3l, włącznie z ich zakrętkami i wieczkami z tworzyw sztucznych, z wyłączeniem szklanych lub metalowych butelek na napoje, których zakrętki i wieczka są wykonane z tw. sztucznych,
- puszki metalowe o pojemności do 1l,
- butelki szklane wielokrotnego użytku o pojemności do 1,5l).
System kaucyjny
Ten ostatni obowiązek niejako wymusił konieczność wprowadzenia takiego systemu, który sprawdza się przynosząc wysokie wyniki selektywnej zbiórki. Postawiono więc na system kaucyjny. Należy podkreślić, że Dyrektywa SUP nie narzuca państwom członkowskim stricte systemu kaucyjnego, ale wskazuje powyższy obowiązek. Wobec tego, Polska w dniu 13 października 2023r.[6] wprowadziła m.in. do ustawy opakowaniowej przepisy dotyczące działania systemu kaucyjnego. System ma działać od 1 stycznia 2025r., ale istnieją obowiązki do realizacji już teraz, jak np. (w przypadku wprowadzającego produkty w opakowaniach na napoje oraz wprowadzającego bezpośrednio produkty w opakowaniach na napoje) konieczność prowadzenia ewidencji obejmującej dodatkowo informacje o liczbie i pojemności opakowań, w których wprowadzili do obrotu produkty będące napojami.
System kaucyjny ma być prowadzony przez podmiot reprezentujący, utworzony, tym samym sfinansowany przez wprowadzających produkty w opakowaniach na napoje lub wprowadzających bezpośrednio produkty w opakowaniach na napoje, lub reprezentujące ich związki pracodawców lub izby gospodarcze. Wyzwania, jakie przyniesie system kaucyjny z pewnością przed nami, ale już teraz zachęcam do lektury ustawy opakowaniowej w tym, jak i szerszym zakresie. Co ciekawe, wciąż jeszcze brak ostatecznej wysokości kaucji. Projekt rozporządzenia mówi o 50 gr, ale pojawiają się głosy, że jest to za niska kwota i należy ją podnieść do 1 zł. Niepewność co do kwoty przekłada się np. na niemożność przygotowania zawczasu oznakowania koniecznego do stosowania na opakowaniach.
Podsumowanie
Na te wszystkie niejasności i wątpliwości nakłada się wciąż brak regulacji o ROP[7] w Polsce, rosnące kwoty za realizację obowiązku recyklingu odpadów opakowaniowych, ale też należy mieć świadomość nadchodzących zmian prawnych na poziomie UE, gdyż obecnie na zaawansowanym etapie legislacyjnym jest projekt rozporządzenia w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych[8], który zrewolucjonizuje obecnie znany nam rynek opakowaniowy.
Autorka: Magda Biernat-Kopczyńska
Zachęcamy do kontaktu: magda.biernat@maruszkin.pl
[1] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko (Dz.U. L 155 z 12.6.2019, str. 1—19).
[2] Patrz szerzej- ustawa z dnia 14 kwietnia 2023 r. o zmianie ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 877), tzw. ustawa SUP.
[3] Z uwagi na ograniczoną liczbę znaków nie wskazuje się poszczególnych produktów przy obowiązkach.
[4] Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 9 grudnia 2023 r. w sprawie stawek opłaty na pokrycie kosztów zagospodarowania odpadów powstałych z produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych (Dz. U. z 2023 poz. 2686).
[5] Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 7 grudnia 2023 r. w sprawie stawek opłaty za produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych będące opakowaniami (Dz. U. z 2023 poz. 2679).
[6] Ustawa z dnia 13 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1852).
[7] Rozszerzona odpowiedzialność producenta.
[8] Wniosek Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych, zmieniające rozporządzenie (UE) 2019/1020 i dyrektywę (UE) 2019/904 oraz uchylające dyrektywę 94/62/WE, potocznie PPWR.
