Europejskie Prawo Klimatyczne zakłada, iż Unia osiągnie do 2050 r. neutralność klimatyczną, czyli jakiekolwiek emisje gazów cieplarnianych będą równoważone ich pochłanianiem. Już obecnie wiemy, iż niemożliwe będzie wyeliminowanie wszystkich emisji gazów cieplarnianych, w związku z czym w dojściu do neutralności klimatycznej istotną rolę odegrają między innymi technologie CCS (tj. wychwytywania i składowanie dwutlenku węgla, ang. carbon capture and storage) i CCU (tj. wychwytywania i utylizacji dwutlenku węgla, ang. carbon capture and utilisation).
Jak wskazano w najnowszym raporcie IPCC podsumowującym szósty okres sprawozdawczy technologie CCS/CCU mają rolę do odegrania w procesie dekarbonizacji:
Jednocześnie jak wskazuje IPCC w podsumowaniu dla decydentów do swojego najnowszego raporty wykorzystanie technologii CCS jest znacząco poniżej zapotrzebowania potrzebnego do ograniczenia wzrostu temperatur zgodnie z celami Porozumienia Paryskiego.
| „Currently, global rates of CCS deployment are far below those in modelled pathways limiting global warming to 1.5°C to 2°C. Enabling conditions such as policy instruments, greater public support and technological innovation could reduce these barriers” |
W niniejszym artykule omawiamy jak UE wspiera rozwój instalacji CCS i CCU.
Net Zero Industry Act
Net Zero Industry Act (projekt rozporządzenia opublikowany przez KE 16 marca 2023 r.) stanowi unijną strategię dekarbonizacji przemysłu, przy jednoczesnym zachowaniu konkurencyjności europejskiej gospodarki. Stanowi ona odpowiedz na amerykański Inflation Reduction Act, przewidujący wsparcie na rozwój niskoemisyjnego przemysłu w USA, w tym poprzez uzależnienie pomocy publicznej od wykorzystania krajowych komponentów.
Net Zero Industry Act ma między innymi umożliwić rozwój instalacji CCS/CCU. Zgodnie z założeniami państwa UE mają łącznie mieć możliwość wtłaczania do składowisk 50 mln CO2 rocznie do 2030 r. Składowiska mogą być zlokalizowane na terenie państwa członkowskiego, w jego wyłącznej strefie ekonomicznej lub na szelfie kontynentalnym. Poprzez zapewnienie dostępności miejsc do przechowywania CO2 unia zamierza stworzyć środowisko przyjazne rozwojowi instalacji wychwytujących gazy cieplarniane. Podmiot inwestujący w technologie CCS zgodnie zamierzeniami Komisji ma mieć zapewnioną możliwość późniejszego zatłaczania i przechowywania CO2.
Producenci ropy i gazu (posiadających pozwolenia na tę działalność wydaną przez państwo członkowskie zgodnie z dyrektywą 94/22/EC) będą zobowiązani do indywidulanego wkładu w unijny cel w tym zakresie. Obowiązki indywidualnych producentów określone zostaną przez Komisję na podstawie informacji przekazanych przez państwa członkowskie. Podmioty te będą zobowiązane do przedstawienia szczegółowych planów jak do 2030 r. zamierzają osiągnąć swój cel w zakresie magazynowania CO2.
EU ETS
System ETS ma również potencjał by stać się narzędziem wspierającym rozwój instalacji wykorzystujących technologie CCS/CCU. Zgodnie z dyrektywą ETS rozliczenia uprawnień do emisji nie powstaje w związku z emisjami CO2 zweryfikowanym jako wychwycone i przetransportowane do stałego składowania w instalacji, dla której zezwolenie obowiązuje zgodnie z przepisami dyrektywy w sprawie geologicznego składowania dwutlenku węgla (opisana poniżej).
Ponadto z obecnych 50% dochodów z aukcji EU ETS, które państwa członkowskie powinny przeznaczać na działania klimatycznej, mogą one wykorzystać je na wsparcie dla bezpieczne dla środowiska wychwytywanie i geologiczne składowanie CO2, w tym z szeregu sektorów i podsektorów przemysłu w unii i w krajach trzecich.
Obecnie trwająca reforma dyrektywy ma na celu dalsze wzmocnienie wsparcia dla instalacji CCS/CCU. Między innymi wprowadza się regulacje zakładającą brak obowiązku umorzenia w przypadku emisji CO2, który jest trwale związany chemicznie z produktem, tak że nie przedostaje się do atmosfery przy normalnym użytkowaniu.
Ponadto w większym zakresie Fundusz Innowacyjny ma wspierać technologię wychwytywania gazów cieplarnianych. Między innymi wycofywane darmowe uprawnienia dla sektorów CBAM’owych mają zostać przeznaczone na wsparcie CCS/CCU w przemyśle.
Dyrektywy w sprawie geologicznego składowania dwutlenku węgla
Zasady bezpiecznego dla środowiska geologicznego składowania dwutlenku węgla określa dyrektywa 2009/31/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie geologicznego składowania dwutlenku węgla.
Celem bezpiecznego dla środowiska geologicznego składowania CO2 jest stałe hermetyczne składowanie CO2 w taki sposób, aby uniemożliwić lub — w przypadku gdy nie jest to możliwe — w możliwie największym stopniu wyeliminować negatywne oddziaływanie na środowisko i zdrowie ludzkie oraz wszelkie zagrożenia dla nich. Działania podejmowane w ramach dyrektywy mają posłużyć ograniczeniu skutków zmian klimatycznych.
Dyrektywę stosuje się do składowania CO2 na terytorium państw członkowskich, w ich wyłącznych strefach ekonomicznych i w szelfie kontynentalnym (analogiczny zakres jak celów przy Net Zero Industry Act).
Między innymi zgodnie z dyrektywą podmiot poszukujący miejsce na składowanie CO2 oraz pomiot składający CO2 musi uzyskać pozwolenie wydawane przez państwo członkowskie.
Dyrektywa określa również kryteria jakościowe składowanego strumienia CO2. Zgodnie z jej wymaganiami strumień CO2 składa się w przeważającej części z dwutlenku węgla. W związku z tym zabrania się dodawania odpadów lub innych substancji w celu ich składowania. Strumień CO2 może jednak zawierać domieszki przypadkowych towarzyszących mu substancji pochodzące z procesu źródłowego, wychwytywania lub zatłaczania i substancje znacznikowe dodane po to, aby pomóc w monitorowaniu i weryfikacji migracji CO2.
Operatorzy posiadają również obowiązki w zakresie raportowania i monitorowania.
Nasz komentarz
Technologie CCS/CCU wymagają zachowania pewnego sceptycyzmu, szczególnie biorąc pod uwagę, że nie są one obecnie na szeroką skalę komercyjną wykorzystywane na świecie. Szczególnie ich rozwój nie powinien być usprawiedliwieniem dla rzeczywistej redukcji emisji. Jedynie najtrudniejsze do dekarbonizacji sektory powinny polegać na CCS/CCU czy naturalnym pochłanianiu CO2. Nie ulega, jednak wątpliwości, że realizacja celów Porozumienia Paryskiego będzie wymagała korzystania z tych technologii.
Biorąc pod uwagę skalę kryzysu klimatycznego oraz wyczerpujący się budżet CO2 (ilość CO2, które można wyemitować by utrzymać zmiany klimatu na poziomie 1.5-2C) coraz większe znaczenie będą również miały technologie DAC (od ang. direct air capture) lub próby zwiększenia możliwości pochłaniania ekosystemów morskich. Działania w zakresie rozwoju tych instrumentów będziemy opisywać na naszej stronie.
Autor: Jakub Bednarek
Zachęcamy do kontaktu: jakub.bednarek@maruszkin.pl
