Po zakończeniu trilogów (nieformalnych negocjacji pomiędzy Parlamentem Europejskim a Radą z udziałem Komisji) proces legislacyjny dotyczący reformy dyrektywy 2003/87 regulującej funkcjonowanie systemu EU ETS (unijnego system handlu uprawnieniami do emisji) zmierza do końca. Obecnie pozostało jedynie oficjalne przyjęcie przez Parlament Europejski i Radę zaproponowanych w systemie zmian.
Podstawowym celem reformy systemu jest dopasowanie unijnych instrumentów polityki klimatycznej do celu redukcji emisji gazów cieplarnianych określonych w Europejskim Prawie Klimatycznym, czyli redukcji emisji względem poziomów z 1990 r. o 55% do 2030 r. (de facto 57%) i do końca 2050 r. osiągniecie neutralności klimatycznej, a następnie ujemnych emisji. W systemie EU ETS ambicje te mają przełożyć się na redukcję emisji o ok. 62 % do 2030 r. W ramach proponowanych zmian Komisja dążyła również do zwiększenia wsparcia dla podmiotów, które mają szansę funkcjonować w warunkach gospodarki zeroemisyjnej przy jednoczesnym zwiększeniu presji na niewydajne instalacje. Stanowi to między innymi implementacje zaleceń z sprawozdania Europejskiego Trybunału Obrachunkowego z września 2020 dotyczącego przydziału bezpłatnych uprawnień w systemie EU ETS.
Niniejszy artykuł omawia zmiany zakresie przydziału darmowych uprawnień, które będą miały istotne znaczenie dla przemysłu.
Darmowe przydziału uprawnień a CBAM
Najczęściej omawianą zmianą jest wprowadzenie tzw. współczynnika CBAM’owego (CBAM od carbon border adjustment mechanism). Dla sektorów objętych CBAM’em ilość bezpłatnych przydziałów będzie stopniowo ograniczana, tj. do 97,5 % w 2026 r., 95 % w 2027 r., 90 % w 2028 r., 77,5 % w 2029 r., 51,5 % w 2030 w., 39 % w 2031 r. , 26,5 % w 2032 r. i 14 % w 2033. Od 2034 r. darmowe uprawnienia zostaną zupełnie wycofane dla tych sektorów. Ostateczną trajektorię wycofania darmowych uprawnień należy ocenić pozytywnie względem tego, co na początku zaproponowała Komisja, gdyż jest ona łagodniejsza do 2030 r., co pozwala operatorom instalacji na wdrożenie rozwiązań dekarbonizacyjnych. Obecnie procedowane zmiany nie przewidują w ramach systemu EU ETS rzeczywistego wsparcia dla eksportu towarów CBAM’owych. W naszej ocenie, biorąc między pod uwagę coraz bardziej postępujący rozkład systemu prawnego WTO, który wydaje się przypieczętować przyjęcie w USA Inflation Reduction Act, przy następnej reformie systemu, będzie większa otwartość w tym zakresie. Przy tym należy podkreślić, iż tzw. zewnętrzny CBAM niekoniecznie musi być sprzeczny z międzynarodowym prawem handlowym.
Efektywność energetyczna
Ponadto obecne zmiany procedowane w ramach dyrektyw 2003/87 zakładają, iż przydział bezpłatnych uprawnień w przypadku instalacji objętych obowiązkiem przeprowadzenia audytu energetycznego lub implementacji certyfikowanego systemu zarządzania energią będą co do zasady (wyjątki dotyczą ekonomicznej nieopłacalności lub wprowadzenia środków równorzędnych) zależne od wprowadzenia zaleceń audytu lub rzeczywistego wdrożenia systemu. W przeciwnym razie ich przydział bezpłatnych uprawnień zostanie zmniejszony o 20%.
Obowiązki najmniej wydajnych instalacji
Ponadto na skutek zmian zaproponowanych przez Parlament najmniej wydajne instalacje będą zobowiązane do przyjęcia planu dekarbonizacji, który będzie zawierał 5 letnie cele oraz zobowiązanie do osiągnięcia neutralności klimatycznej na poziomie instalacji lub przedsiębiorstwa do 2050 r. Brak osiągniecia celów przyjętych w planie będzie przekładał się na zmniejszenie darmowych przydziałów. Istotne w tym zakresie będzie jak system zostanie zoperacjonalizowany. Jednocześnie w ramach obecnych zmian dyrektywy 2003/87, najbardziej wydajne instalacje nie będą objęte międzysektorowym współczynnikiem korekcyjny (w uproszczeniu tzw. CSCF ma zastosowanie jeśli w systemie jest zbyt mało darmowych uprawnień).
Nasza analiza
Powyżej opisane zmiany w zakresie bezpłatnych przydziałów uprawnień będą progresywnie wdrażane od 2024 roku. Przekłada się to na ograniczony czas, w którym przedsiębiorstwa mogą dostosować się do nowego środowiska regulacyjnego. Jednocześnie patrząc na obecne ceny uprawnień, które kształtują się na poziomie bliskim 100 EUR za EUA oraz biorąc pod uwagę przewidywania analityków, że w krótkim okresie czasu mogą one osiągnąć 150 EUR, jakiekolwiek ograniczenia w ich bezpłatnym przydziale mogą wiązać się z wysokim kosztem dla przedsiębiorstw.
W naszej ocenie operatorzy instalacji już obecnie powinni rozpocząć przygotowania do wdrożenia nowych wymagań, które przewiduje nowelizacja dyrektywy 2003/87.
W razie pytań, zachęcamy do kontaktu z Jakubem Bednarkiem – jakub.bednarek@maruszkin.pl
