Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1542 z dnia 12 lipca 2023 r. w sprawie baterii i zużytych baterii (prawo bateryjne) wprowadza kompleksowe przepisy dotyczące całego cyklu życia baterii — od projektowania i produkcji po zbieranie i przetwarzanie odpadów z nich powstałych.
Część regulacji obowiązuje już od 18 lutego 2024 r., jednak kluczowe obowiązki dla firm wprowadzających baterie lub urządzenia z bateriami na rynek Unii Europejskiej wejdą w życie 18 sierpnia 2025 r. Dotyczą one m.in. procedur należytej staranności w łańcuchu dostaw, systemu zbierania i recyklingu zużytych baterii oraz nowych wymogów oznakowania. Warto również zauważyć, że niektóre obowiązki, takie jak etykietowanie informacyjne i cyfrowy paszport baterii, zaczną obowiązywać odpowiednio od 2026 i 2027 r. Niniejszy artykuł koncentruje się na obowiązkach wchodzących w życie od 18 sierpnia 2025 r., które będą miały istotny wpływ na działalność przedsiębiorstw w branży bateryjnej.
Zakres podmiotowy i przedmiotowy rozporządzenia bateryjnego
Rozporządzenie obejmuje wszystkie kategorie baterii – przenośne, rozruchowe (SLI), do lekkich środków transportu (LMT), do pojazdów elektrycznych (EV) oraz baterie przemysłowe – niezależnie od ich kształtu, składu chemicznego czy sposobu zastosowania. Przepisy odnoszą się zarówno do baterii samodzielnych, jak i tych wbudowanych w inne produkty lub do nich dołączanych. W praktyce oznacza to, że obowiązki wynikające z rozporządzenia obejmują nie tylko producentów baterii, lecz także importerów oraz dystrybutorów różnorodnych produktów zasilanych bateryjnie. W Polsce, według danych BDO, status wprowadzającego baterie lub akumulatory może dotyczyć ponad 23 tys. przedsiębiorstw.
Procedury należytej staranności w łańcuchu dostaw
Jednym z najbardziej wymagających obowiązków, które wejdą w życie 18 sierpnia 2025 r., jest wdrożenie przez producentów i organizacje odpowiedzialności producenta, tzw. PRO (ang. Producer Responsibility Organizations) procedur należytej staranności (due diligence) w łańcuchach dostaw. Polityka ta ma być zgodna z międzynarodowymi standardami OECD i ONZ i powinna obejmować:
- identyfikację oraz ocenę ryzyk środowiskowych i społecznych związanych z pozyskiwaniem surowców (kobalt, lit, nikiel, grafit),
- opracowanie strategii zarządzania tymi ryzykami,
- podejmowanie działań naprawczych,
- coroczne raportowanie realizacji polityki,
- niezależny audyt systemu należytej staranności przez notyfikowaną jednostkę certyfikującą.
Choć Rozporządzenie zwalnia z pełnych obowiązków MŚP, każda firma działająca w tym sektorze powinna przynajmniej częściowo stosować zasady należytej staranności – większe podmioty będą rozliczane z realizacji obowiązków względem całego łańcucha dostaw.
System zbiórki i przetwarzania zużytych baterii
Od sierpnia 2025 r. producenci i importerzy będą zobowiązani do zapewnienia:
- selektywnej zbiórki zużytych baterii,
- transportu i przetwarzania baterii w sposób zgodny z przepisami,
- bezpłatnego przyjmowania baterii od użytkowników końcowych,
- analizowania składu zużytych baterii,
- raportowania danych dotyczących recyklingu i odzysku materiałów.
Rozporządzenie określa również docelowe poziomy zbiórki: - baterie przenośne: 63% do końca 2027 r., 73% do końca 2030 r.,
- baterie LMT: 51% do końca 2028 r., 61% do końca 2031 r.
Dodatkowo, od 31 grudnia 2027 r., zakłady przetwarzające baterie będą musiały zapewnić odzysk na poziomie co najmniej 90% masy kobaltu, miedzi, niklu i ołowiu oraz 50% litu.
Zadania dystrybutorów
Nowe obowiązki obejmą także dystrybutorów baterii i urządzeń zasilanych bateryjnie. Od 18 sierpnia 2025 r. będą oni musieli:
- nieodpłatnie przyjmować zużyte baterie bez konieczności zakupu nowego produktu,
- przekazywać zebrane baterie do producentów lub organizacji odzysku,
- zapewnić wystarczającą liczbę punktów zbiórki w miejscu sprzedaży.
Obowiązki w zakresie oznakowania i informacji
Od sierpnia 2025 r. wszystkie baterie wprowadzane na rynek muszą być:
- oznakowane symbolem selektywnej zbiórki (przekreślony kontener),
- w przypadku zawartości metali ciężkich – opatrzone symbolem chemicznym „Pb” (ołów) lub „Cd” (kadm),
- oznakowane w sposób trwały, widoczny i nieusuwalny.
Chociaż pełne wymogi etykietowania wejdą w życie w 2026 r., już od 2025 r. producenci powinni przygotowywać się do wdrożenia tych wymogów.
Zabezpieczenia finansowe
Operatorzy systemów zbiórki będą zobowiązani do zapewnienia gwarancji finansowej na wypadek niewypłacalności. Ma to zapobiec porzucaniu zebranych baterii i przenoszeniu kosztów za recykling na społeczeństwo.
Prawo bateryjne – sankcje i ryzyka prawne
Zgodnie z Rozporządzeniem, państwa członkowskie są zobowiązane do ustanowienia skutecznych, proporcjonalnych i odstraszających sankcji za naruszenie jego przepisów. Choć rozporządzenie jest bezpośrednio stosowane we wszystkich krajach UE, to szczegółowe regulacje dotyczące sankcji pozostają w gestii poszczególnych państw. Brak realizacji obowiązków będzie skutkować sankcjami administracyjnymi, które zgodnie z rozporządzeniem mają być „skuteczne, proporcjonalne i odstraszające”.
Możliwe sankcje to m.in.:
- grzywny,
- wycofanie produktów z rynku,
- cofnięcie uprawnień do wprowadzania baterii,
- odpowiedzialność karna w przypadku uporczywego unikania obowiązków środowiskowych.
Wnioski i rekomendacje
Do 18 sierpnia 2025 r. przedsiębiorcy powinni:
- zweryfikować swój status w rejestrze BDO,
- wdrożyć politykę należytej staranności,
- przygotować system zbiórki i recyklingu baterii,
- zapewnić zgodność z nowymi wymogami dotyczącymi oznakowania i raportowania,
- zabezpieczyć finansowanie działań odpadowych.
Kancelaria Maruszkin oferuje wsparcie w analizie obowiązków, wdrażaniu procedur oraz przygotowaniu dokumentacji wymaganej przez Rozporządzenie 2023/1542. W razie potrzeby zapraszamy do kontaktu.
