Polska w kontekście gospodarki o obiegu zamkniętym
W 2024 r. Polska nadal znajduje się na etapie intensywnej transformacji w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym (GOZ), realizując szereg inicjatyw w zakresie zrównoważonego zarządzania zasobami i gospodarowania odpadami. Najnowszy Raport „Circular economy country profile 2024 – Poland” został opracowany przez European Environment Agency (EEA) oraz European Topic Centre on Circular Economy and Resource Use (ETC CE) i przedstawia aktualny stan GOZ w Polsce, uwzględniając osiągnięcia, wyzwania oraz przyszłe plany.
Specjalnie dla Państwa przygotowaliśmy krótkie podsumowanie najważniejszych aspektów z tego Raportu.
Transformacja GOZ w Polsce
Transformacja w kierunku GOZ stanowi kluczowy element w polityce ochrony środowiska Unii Europejskiej. Zgodnie z dwoma Planami Działań na rzecz Gospodarki o Obiegu Zamkniętym (CEAP 1.0. jak i CEAP 2.0.), Komisja Europejska zachęca państwa członkowskie do aktualizacji krajowych strategii i działań w obszarze GOZ. Polska, jako część UE, odpowiada na te wyzwania, wdrażając liczne inicjatywy na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym.
Fakty i liczby na temat GOZ
Polska, z produktem krajowym brutto (PKB) na poziomie 750,8 miliarda euro, stanowi 4,4% całości gospodarki Unii Europejskiej. W 2022 r. kraj zużył 674,1 miliona ton materiałów, co stanowi 10,6% całkowitego zużycia materiałów w UE. Średnie zużycie w Polsce materiałów na osobę wynosi 18,3 tony, co przewyższa średnią UE. Jednocześnie Polska odnotowuje znaczące osiągnięcia w zakresie efektywności zasobów, gdzie produktywność zasobów w Polsce jest wyższa niż średnia UE, wynosząc 164 EUR na kilogram materiałów w porównaniu do 132 EUR w UE.
Ramy polityczne i strategia GOZ
W Polsce istnieje kilka kluczowych dokumentów strategicznych, które wpływają na wdrażanie zasad GOZ. Jednym z nich jest Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2028 (KPGO 2028), przyjęty w czerwcu 2023 r. Dokument ten wskazuje kierunki działań w zakresie zapobiegania powstawaniu odpadów oraz zarządzania odpadami w sposób sprzyjający GOZ. Kluczowe elementy planu to:
- promowanie ponownego użycia odpadów, w tym poprzez tworzenie punktów wymiany i punktów naprawczych w miastach,
- edukacja i podnoszenie świadomości społecznej na temat zapobiegania powstawaniu odpadów, ze szczególnym naciskiem na odpady biodegradowalne oraz odpady spożywcze,
- wsparcie finansowe dla inicjatyw związanych z prewencją odpadów, w tym kampanie edukacyjne i programy informacyjne.
Warto wspomnieć też o dokumencie strategicznym, czyli „Mapa drogowa GOZ”, która została przyjęta przez polski rząd w 2019 r. Dokument ten zawiera zestaw narzędzi, w tym nie tylko legislacyjnych, które mają na celu stworzenie warunków do wdrożenia w Polsce nowego modelu gospodarczego.
Monitorowanie i cele GOZ
W zakresie monitorowania postępów w realizacji celów gospodarki o obiegu zamkniętym, Komisja Europejska opracowała ramy oceny, które uwzględniają zarówno korzyści bezpośrednie, jak i pośrednie związane z wdrażaniem zasad GOZ. Polska w ciągu ostatnich kilku lat zrealizowała znaczące postępy w zakresie recyklingu i odzyskiwania odpadów, poprawiając efektywność recyklingu od 2004 roku, kiedy to recykling wynosił zaledwie 5%, do poziomu znacząco wyższego.
Jednym z kluczowych wskaźników, który został wprowadzony w Polsce, jest stopa recyklingu odpadów komunalnych, która z roku na rok rośnie. W 2022 r. Polska odnotowała niższą generację odpadów komunalnych na mieszkańca (364 kg) w porównaniu do średniej unijnej (513 kg), co może świadczyć jednak o rosnącej efektywności gospodarowania zasobami oraz dążeniu do ich minimalizacji.
Innowacyjne podejścia i dobre praktyki
Polska wdrożyła także szereg innowacyjnych inicjatyw i programów, które wspierają rozwój gospodarki o obiegu zamkniętym. Jednym z przykładów jest program GreenEvo – Akcelerator Zielonych Technologii, realizowany przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska. Program ten wspiera polskie przedsiębiorstwa w międzynarodowej wymianie technologii środowiskowych, promując innowacje, które przyczyniają się do zrównoważonego rozwoju oraz wdrażania zasad GOZ.
Kolejnym interesującym projektem jest Surface Project – Smart Urban Reuse Flagship Alliances in Central Europe, który ma na celu poprawę zarządzania środowiskowego w miastach oraz poprawę jakości życia w obszarach zurbanizowanych. W ramach tego projektu realizowane są m.in. kawiarenki naprawcze, takie jak STAJNIA Repair Café, które oferują lokalnym społecznościom miejsce do naprawy i ponownego wykorzystania produktów.
Wyzwania i przyszłość GOZ w Polsce
Pomimo licznych sukcesów, Polska stoi także przed szeregiem wyzwań związanych z pełnym wdrożeniem zasad gospodarki o obiegu zamkniętym. Wciąż istnieją bariery związane z rozwojem infrastruktury dla selektywnej segregacji odpadów oraz zwiększeniem udziału materiałów pochodzenia z recyklingu w procesach produkcyjnych. Polska musi także stawić czoła wyzwaniom związanym z integracją nowych technologii oraz przejściem na bardziej zrównoważoną produkcję.
W przyszłości kluczowym wyzwaniem będzie kontynuowanie edukacji społecznej i promowanie odpowiedzialnych postaw konsumenckich, co pozwoli na dalszy rozwój sektora GOZ i osiągnięcie ambitnych celów wyznaczonych przez Unię Europejską.
Podsumowanie
Raport wskazuje na znaczący postęp Polski w kierunku realizacji gospodarki o obiegu zamkniętym. Wzrost efektywności zarządzania zasobami, rozwój innowacyjnych technologii oraz skuteczne inicjatywy edukacyjne są kluczowe dla dalszego rozwoju tego modelu gospodarki. Wciąż jednak przed Polską stoi wyzwanie związane z dalszym doskonaleniem systemów gospodarki odpadami oraz promowaniem zrównoważonych postaw konsumenckich. Kontynuacja działań na poziomie krajowym i lokalnym oraz współpraca z UE będą kluczowe dla sukcesu tego procesu.
Szczegóły: Poland 2024 circular economy country profile | European Environment Agency’s home page
