ROP, czyli rozszerzona odpowiedzialność producenta dotyczy pewnych grup produktów, m.in. baterii i zużytych baterii. W takim modelu gospodarki, to producent jest zobowiązany do wzięcia odpowiedzialności za ten produkt nawet na etapie odpadu. Producenci objęci ROP mają szereg obowiązków. Obecnie, jak w innych przypadkach, Unia Europejska zdecydowała się zmienić obowiązujące przepisy.
- Dotychczasowa Dyrektywa 2006/66
Obecnie obowiązuje Dyrektywa 2006/66[1], która była przyjęta w 2006 r. i jest podstawowym aktem prawnym w Unii Europejskiej, który określa zharmonizowane zasady postępowania z bateriami. Państwa Członkowskie, w tym Polska, miały czas na jej transpozycję do krajowego porządku prawnego do dnia 26 września 2008 r.
- Jakie są cele Dyrektywy 2006/66?
Głównym celem Dyrektywy 2006/66 była poprawa wydajności ekologicznej baterii i akumulatorów i udoskonalenie działań wszystkich gospodarczych operatorów uczestniczących w cyklu życia baterii i akumulatorów, na przykład producentów, dystrybutorów i użytkowników końcowych, a w szczególności tych operatorów, którzy biorą bezpośredni udział w przetwarzaniu i recyklingu zużytych baterii i akumulatorów. Pomijając nieistotne wyjątki stosuje się ją do wszystkich rodzajów baterii i akumulatorów, niezależnie od ich kształtu, pojemności, wagi, składu materiałowego lub użycia. Dyrektywa 2066/66 nakłada na Państwa Członkowskie, w tym Polskę, różnorodne obowiązki, które można podzielić na dwie grupy. Pierwsza grupa przepisów odnosi się raczej do kraju, a nie do konkretnego przedsiębiorcy i dotyczy, m.in. promowania ochrony środowiska, stworzenia krajowych systemów zbierania i przetwarzania baterii oraz finansowania ww. systemu. Druga grupa przepisów odnosi się raczej do obowiązków konkretnego przedsiębiorcy, np. w zakresie zakazu wprowadzania do obrotu baterii zawierających niedopuszczalne substancje, projektowania przyszłego usuwania zużytych baterii, rejestracji producentów, informacji dla użytkowników końcowych i etykietowania.
- Jakie zmiany planuje wprowadzić UE w zakresie rozporządzenia w sprawie baterii i zużytych baterii?
W grudniu 2020 r. Komisja zapowiedziała istotne zmiany w zakresie reżimu postępowania z bateriami i opublikowała wniosek legislacyjny w tym zakresie, zgodnie z którym planowane jest m.in. uchylenie obecnie obowiązującej Dyrektywy 2006/66 i zastąpienie jej jednolicie stosowanym rozporządzeniem w sprawie baterii i zużytych baterii. Projekt rozporządzenia to jeden z instrumentów realizacji Europejskiego Zielonego Ładu, w tym przyczynienie się do działań na rzecz GOZ oraz zakładając zmniejszenie wpływu baterii na środowisko i społeczeństwo na wszystkich etapach cyklu jej życia[2]. Definicja baterii zaproponowana przez Komisję Europejską w istotnych aspektach nie różni się od obecnie obowiązujące na podstawie Dyrektywy 2006/66. Co do zasady UE dąży w procesie reform prawnych instrumentów ochrony środowiska do obejmowania ich zakresem nowych obszarów. Można więc przyjąć hipotezę, iż gdyby od momentu przyjęcia Dyrektywy 2006/66 pojawiły się na rynku baterie, które nie mieszczą się w definicji legalnej wynikającej z art. 2 pkt 1 Dyrektywy 2006/66, to Komisja zaproponowałaby jej adekwatne dostosowanie.
- Projekt rozporządzenia a ROP
Wskazuje się, że harmonizacja przepisów z zakresu gospodarowania odpadami jest niezbędne, tak by móc zapewnić, aby we wszystkich państwach członkowskich producenci oraz inne podmioty gospodarcze były objęte jednakowo brzmiącymi przepisami we wdrażaniu rozszerzonej odpowiedzialności producenta w kontekście baterii. Wzrost selektywnej zbiórki zużytych baterii oraz zapewnienie, że wszystkie zbierane baterie będą podlegały recyklingowi, są konieczne aby zrealizować wysoki poziom odzysku materiałów. Oceniając dyrektywę 2006/66/WE stwierdzono, że jednym z jej niedoskonałości jest brak szczegółowych przepisów, który prowadzi do niejednorodnego wdrażania, tym samym powodując powstawanie znaczących barier funkcjonowania rynków recyklingu i generuje niższy od optymalnego poziom recyclingu. Mając to na uwadze należy uszczegółowić i zharmonizować prawodawstwo pod kątem minimalizacji zakłóceń na rynku zbierania, przetwarzania, recyklingu i unieszkodliwiania zużytych baterii, zapewnienia jednolitego wdrożenia wymogów prawnych w całej Unii wraz z dalszą harmonizacją jakości usług gospodarowania odpadami świadczonymi przez podmioty gospodarcze oraz ułatwienia wprowadzania surowców wtórnych na rynek.
Wskazuje się na konieczność przyjęcia spójnego i uzupełniającego się podejścia, które będzie opierać się na istniejących strukturach gospodarowania odpadami i w ramach którego będą one harmonizowane.
Ustawodawca unijny wskazuje, że producentów powinna dotyczyć rozszerzona odpowiedzialność producenta w zakresie gospodarowania produkowanymi przez nich bateriami na etapie wycofywania ich z eksploatacji. Powinno zobowiązać się ich do ponoszenia kosztów związanych ze zbieraniem, przetwarzaniem i recyklingiem wszystkich zbieranych baterii, sprawozdawczości w zakresie baterii i zużytych baterii oraz nałożyć obowiązek przekazywania do użytkowników końcowych i podmiotów gospodarujących odpadami informacje na temat nie tylko samych baterii, ale też informacji dotyczących odpowiedniego ponownego użycia zużytych baterii i gospodarowania takimi bateriami. Obowiązki dotyczące rozszerzonej odpowiedzialności producenta powinno się stosować do wszystkich form dostawy, w tym również do sprzedaży na odległość. Prawodawca wskazuje, że powinno się umożliwić producentom realizację wspomnianych obowiązków poprzez organizacje odpowiedzialności producenta, które przejmą odpowiedzialność w imieniu producentów. Ponadto, na producentów lub organizacje odpowiedzialności producenta należy nałożyć obowiązek posiadania zezwolenia oraz dokumentowania, że posiadają oni zasoby finansowe, które pozwalają na pokrycie kosztów dot. rozszerzonej odpowiedzialności producenta. W stosownych przypadkach, celem uniknięcia zakłócenia rynku wewnętrznego oraz zapewnienia jednolitych warunków różnicowania wkładów finansowych przekazywanych przez producentów na rzecz organizacji odpowiedzialności producenta, należałoby powierzyć Komisji uprawnienia wykonawcze[3].
Istotnym jest wskazanie, że projekt rozporządzenia reguluje ROP jedynie w odniesieniu do baterii. Dlatego też przepisy dotyczące systemów ROP wskazane w dyrektywie 2008/98/WE, tzw. Dyrektywie odpadowej, nie powinny mieć zastosowania do baterii[4].
Obowiązki dot. ROP w projekcie rozporządzenia zostały wskazane wprost w art. 47. Wynika z niego, że producentów baterii dotyczy rozszerzona odpowiedzialność producenta w przypadku baterii, które zostały udostępnione przez nich po raz pierwszy na rynku na terytorium państwa członkowskiego, aby zapewnić spełnienie określonych w obowiązków w zakresie gospodarowania odpadami. Wskazany ROP w projekcie rozporządzania dotyczy poniższych obowiązków:
- organizacji selektywnego zbierania zużytych baterii, a następnie ich transportu, przygotowania do wykorzystania do innych celów lub regeneracji, przetwarzania i recyklingu, w tym zachowywania niezbędnych środków bezpieczeństwa, zgodnie z art. 56,
- składania sprawozdań dotyczących wypełnienia obowiązków w odniesieniu do baterii, które są po raz pierwszy udostępniane na rynku na terytorium państwa członkowskiego,
- promowania selektywnego zbierania baterii, w tym przez pokrywanie kosztów przeprowadzania badań w celu identyfikacji baterii, których użytkownicy końcowi pozbyli się w niewłaściwy sposób,
- przekazywania informacji, w tym informacji dotyczących zużytych baterii, czy też
- finansowania działań, o których mowa w lit. a)–d).
Producenci mogą powierzyć wykonywanie w ich imieniu obowiązków w zakresie rozszerzonej odpowiedzialności producenta organizacji odpowiedzialności producenta.
- Podsumowanie
ROP to model gospodarki, który funkcjonuje w odniesieniu do wielu produktów, np. opakowań, zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego czy zużytych baterii. Ponieważ odpady te wymagają szczególnego traktowania, np. ze względu na szkodę jaką mogą wyrządzić na skutek nieprawidłowego gospodarowania nimi, to właśnie producenci są odpowiedzialni za poszczególne dobra. ROP nakłada na przedsiębiorców wiele, często trudnych i drogich w realizacji, obowiązków.
Należy zwrócić szczególną uwagę na formę unijnych aktów prawnych, które wdrażają ROP w zakresie baterii i gospodarowania zużytymi bateriami. Obecnie obowiązuje dyrektywa, jednak od 2020 r. trwają prace legislacyjne w zakresie wprowadzenia rozporządzenia. Oznacza to, że legislator unijny zdecydował się ujednolicić prawo w zakresie baterii i gospodarowania zużytymi bateriami. Następstwem wprowadzenia prawa rozporządzeniem będą jednakowe we wszystkich krajach członkowskich przepisy, które nie zostaną powtórzone w krajowych systemach prawnych. Jest to znaczna zmiana podejścia UE do wprowadzania norm prawnych w zakresie ochrony środowiska, gdyż do tej pory UE przyjmowała najczęściej dyrektywy, pozostawiając państwom członkowskim przestrzeń na dostosowanie i implementację właściwą dla danego kraju.
[1] Dyrektywa 2006/66/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 września 2006 r. w sprawie baterii i akumulatorów oraz zużytych baterii i akumulatorów oraz uchylająca dyrektywę 91/157, OJ L 266, 26.9.2006, p. 1–1.
[2] Wniosek. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie baterii i zużytych baterii, uchylające dyrektywę 2006/66/WE i zmieniające rozporządzenie (UE) 2019/1020. COM/2020/798 final
[3] Wniosek. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie baterii i zużytych baterii, uchylające dyrektywę 2006/66/WE i zmieniające rozporządzenie (UE) 2019/1020. COM/2020/798 final, motyw 76.
[4] Wniosek. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie baterii i zużytych baterii, uchylające dyrektywę 2006/66/WE i zmieniające rozporządzenie (UE) 2019/1020. COM/2020/798 final, motyw 77.
W razie pytań, zachęcamy do kontaktu z Magdą Biernat-Kopczyńską – magda.biernat@maruszkin.pl
