Komisja Europejska wydała w zeszłym roku zalecenia Komisji (UE) 2021/2279 z dnia 15 grudnia 2021 r. w sprawie stosowania metod oznaczania śladu środowiskowego do pomiaru efektywności środowiskowej w cyklu życia produktów i organizacji oraz informowania o niej, które określają zharmonizowaną metodę pozwalającą skwantyfikować i porównać wpływ na środowisko danego produktu lub organizacji.
Komisja Europejska poprzez skierowanie tych zaleceń do państw członkowskich oraz podmiotów prywatnych stara się zachęcić do stosowania metod oznaczania śladu środowiskowego w odpowiednich strategiach i programach dotyczących pomiaru efektywności środowiskowej w cyklu życia wszelkiego rodzaju produktów, w tym towarów i usług, oraz organizacji, i informowania o ich efektywności środowiskowej.
- Treść
W ramach wytycznych określono:
- metodę oznaczania śladu środowiskowego produktu, tj. ogólną metodę mającą na celu pomiar potencjalnego oddziaływania produktu na środowisko w całym cyklu życia oraz informowanie o nim (załącznik I do wytycznych) oraz
- metodę oznaczania śladu środowiskowego organizacji, tj. ogólna metoda mająca na celu pomiar potencjalnego oddziaływania organizacji na środowisko w całym cyklu życia oraz informowanie o nim (załącznik III do wytycznych). Jednocześnie w ramach tych wytycznych zawarto szczegółowe zasady dla poszczególnych kategorii produktów oraz poszczególnych branż.
Stosowanie zaleceń ma umożliwić ustanowienie spójnego i określonego zbioru zasad obliczania śladu węglowego w produkcie.
2. Ogólne zasady liczenia śladu środowiskowego produktu
W celu przeprowadzenia badania środowiskowego produktu spełnione muszą być dwa podstawowe warunki:
- zestawienie podstawowych materiałów (wykaz surowców, podzespołów, zespołów pośrednich, podrzędnych elementów składowych, części i ilości każdego z nich niezbędnych do wytworzenia produktu objętego badaniem śladu środowiskowego produktu) musi być specyficzne dla produktu objętego badaniem;
- modelowanie procesów związanych z wytwarzaniem musi opierać się na danych specyficznych dla danego przedsiębiorstwa (np. energii potrzebnej do złożenia materiałów/elementów składowych produktu objętego badaniem).
Proces badania śladu środowiskowego produktu składa się z następujących etapów: i) określenia celu, ii) określenia zakresu, iii) analizy zbioru wejść i wyjść (LCI), iv) oceny wpływu cyklu życia (LCIA), v) interpretacji wyników w zakresie śladu środowiskowego produktu oraz vi) sporządzenia sprawozdania.
Podczas pierwszego etapu ustala się cele badania, czyli zakładane zastosowanie, np. przedstawienie informacji na temat produktu konsumentowi, przyczyny przeprowadzenia badania, np. odpowiedź na pytanie zadane przez klienta, i docelowych odbiorców, np. zewnętrzni odbiorcy mający wiedzę techniczną, odbiorcy w relacjach między przedsiębiorstwami.
Następnie określa się zakres poprzez podjęcie wielu wyborów metodycznych, np. określa dokładną definicję jednostki funkcjonalnej (funkcje i czas trwania produktu objętego badaniem) i przepływ odniesienia (ilość produktu konieczna do zapewnienia określonej funkcji), wskazuje granice systemu (części cyklu życia produktu oraz które powiązane okresy cyklu życia i procesy należą do analizowanego systemu) oraz wybiera dodatkowe informacje środowiskowe i techniczne, główne założenia i ograniczenia. Celem tego działania jest umożliwienie szczegółowego opisania systemu objętego oceną i jego specyfikacje techniczną. W odniesieniu do granic systemu należy podkreślić, iż muszą one zostać określone na podstawie ogólnej logiki łańcucha dostaw, włącznie z wszystkimi etapami, począwszy od pozyskania i wstępnego przetworzenia surowców, poprzez wytworzenie głównego produktu, dystrybucję i przechowywanie produktu i etap eksploatacji aż do przetwarzania związanego z wycofaniem produktu z eksploatacji. Na tym etapie określa się również kategorię odziaływania na środowisko, które będą podlegać analizie, pośród których znajduje się między innymi zmiana klimatu ogółem, zubożenie warstwy ozonowej, działanie toksyczne czy eutrofizacja lądów.
Na etapie analizy zbioru wejść i wyjść (LCI) gromadzone są dane i przeprowadza się obliczenia w celu określenia ilościowego wejść i wyjść badanego systemu. Wejścia i wyjścia dotyczą energii, surowców i innych fizycznych wejść, produktów i produktów równoległych oraz odpadów i emisji do powietrza, wody i gleby. Zgromadzone dane dotyczą procesów pierwszoplanowych i procesów w tle. Należy podkreślić, iż w procesie analizy może pojawić się kilka ograniczeń co do przeprowadzenia analizy i tym samym należy dokonać pewnych założeń. Wszelkie ograniczenia (np. luki w danych) i założenia muszą być w przejrzysty sposób ujęte w sprawozdaniach.
Na etapie oceny oddziaływania (LCIA) wyniki LCI są wiązane z kategoriami oddziaływania na środowisko i wskaźnikami. Proces ten przeprowadza się w oparciu o metody oceny wpływu cyklu życia, zgodnie, z którymi w pierwszej kolejności emisje dzieli się na kategorie oddziaływania, a następnie charakteryzuje wspólnymi jednostkami (np. zarówno emisje CO2, jak i emisje CH4 wyraża się w ekwiwalentach CO2 na podstawie ich współczynnika globalnego ocieplenia). Dla każdej kategorii oddziaływania śladu środowiskowego musi zostać obliczony wynik oceny oddziaływania śladu środowiskowego poprzez pomnożenie wielkości każdego wejścia/wyjścia przez odpowiedni współczynnik charakterystyki oraz zsumowanie wkładów wszystkich wejść/wyjść w ramach każdej kategorii w celu uzyskania jednego wyniku wyrażonego odpowiednimi jednostkami odniesienia. Podczas przedostatniego etapu wyniki LCI i LCIA podlegają interpretacji zgodnie z określonymi wcześniej celami i zakresem. Na tym etapie określa się najważniejsze kategorie oddziaływania, etapy cyklu życia, procesy i przepływy podstawowe. Badanie zwieńcza przygotowanie raportu, który powinien podlegać procesowi weryfikacji.
3. Emisja i pochłanianie gazów cieplarnianych związana z produktem
W związku z rosnącym znaczeniem pomiaru odziaływania produktów na klimat bardziej szczegółowo omówiony kwestie związane z emisjami i pochłaniania gazów cieplarnianych.
W zaleceniach wyróżnia się trzy główne kategorie emisji i pochłaniania gazów cieplarnianych, z których każda ma swój udział w konkretnej podkategorii kategorii oddziaływania „zmiana klimatu”:
- emisje i pochłanianie gazów cieplarnianych z paliw kopalnych (mające wkład w podkategorię „zmiana klimatu – materiały kopalne”),
- uwalnianie i pochłanianie węgla biogenicznego (mające wkład w podkategorię „zmiana klimatu – czynniki biogeniczne”) i
- emisje dwutlenku węgla wynikające z użytkowania gruntów i zmiany użytkowania gruntów (mające wkład w podkategorię „zmiana klimatu – użytkowanie gruntów i zmiany użytkowania gruntów”). Co do zasady ww. podkategorie muszą być raportowane odrębnie.
Należy podkreślić, iż obecnie jednostek związanych z tymczasowym i stałym składowaniem dwutlenku węgla lub emisjami opóźnionymi nie można uwzględniać przy obliczaniu wskaźnika zmiany klimatu. Oznacza to, że wszystkie emisje i całe pochłanianie uznaje się za mające miejsce „teraz” i nie stosuje się dyskontowania emisji w czasie.
Ponadto kompensacji emisji, np. przy wykorzystaniu jednostek offsetowych, nie uwzględnia się w ocenie oddziaływania w ramach badania śladu środowiskowego produktu, lecz przedstawia się ją osobno w części raportu pt. „dodatkowe informacje środowiskowe”.
Obliczając oddziaływania na zmianę klimatu wszystkie emisje gazów cieplarnianych wykazane w analizie zbioru wejść i wyjść waży się pod względem ich intensywności oddziaływania w stosunku do dwutlenku węgla, który stanowi substancję odniesienia dla tej kategorii. Pozwala to na zagregowanie współczynników oddziaływania i ich wyrażenie za pomocą jednej substancji stanowiącej ekwiwalent (w tym przypadku ekwiwalentu CO2) dla każdej kategorii oddziaływania śladu środowiskowego.
4. Podsumowanie
Niniejsza publikacja w skrótowy sposób opisuje metodologię pomiaru śladu środowiskowego produktu. W następnych artykułach na naszej stronie poruszymy również problem liczenia śladu środowiskowego organizacji. W planach mamy również analizę projektowanych przepisów, np. dot. liczenia emisji zawartych w produktach CBAM-owych.
Jednocześnie chcielibyśmy wskazać, iż Kancelaria Maruszkin dokonuje pomiaru swojego śladu węglowego z pomocą platformy udostępnionej przez firmę Envirly. Zachęcamy do zapoznania się z ofertą pod adresem: https://envirly.pl/ .
Wytyczne KE dostępne są w zakładce materiały na naszej stronie, link.
