Jak Polska dostosuje się do EUDR? Projekt ustawy dotyczącej wylesiania – co musisz wiedzieć?

EUDR, czyli EU Deforestation Regulation (rozporządzenie UE 2023/1115 z 31 maja 2023 r.), to unijna regulacja mająca na celu ograniczenie udziału UE w globalnym wylesianiu. Dotyczy towarów takich jak bydło, drewno, kakao, soja, olej palmowy, kawa, kauczuk oraz produktów pochodnych (np. skóra, meble, opony, czekolada).

Regulacja wprowadza między innymi obowiązek należytej staranności, zgodnie z którym firmy importujące, eksportujące lub wprowadzające do obrotu objęte towary muszą:

• upewnić się, że produkty nie pochodzą z terenów wylesionych po 31 grudnia 2020 r.,
• zagwarantować, że zostały wyprodukowane zgodnie z prawem kraju pochodzenia,
• złożyć oświadczenie należytej staranności, zawierające m.in. dokładne dane geolokalizacyjne miejsca pozyskania surowca oraz ocenę ryzyka naruszenia przepisów.

Co istotne EUDR nakłada, również obowiązek zbierania danych dotyczących produktu, w tym glokalizacji działek, z których pochodzi.

Zgodnie z aktualnym stanem prawnym regulacje mogą objąć około 116 tys. przedsiębiorców w Polsce

Rozporządzenie weszło w życie 29 czerwca 2023 r. (publikacja 31.05.2023 r.), jednak Komisja Europejska przesunęła termin stosowania przepisów:

• na 30 grudnia 2025 r. dla dużych i średnich przedsiębiorstw,
• na 30 czerwca 2026 r. dla małych i mikroprzedsiębiorstw,

Bezpośrednie stosowanie EUDR a potrzeba przepisów krajowych

EUDR jest rozporządzeniem, więc obowiązuje bezpośrednio we wszystkich państwach Unii Europejskiej, w tym w Polsce. Oznacza to, że nie wymaga ono uchwalenia osobnej ustawy wdrażającej – jego przepisy stosuje się automatycznie.

Jednak EUDR pozostawia niektóre kwestie do uregulowania na poziomie krajowym, zgodnie z zasadą pomocniczości. Państwa członkowskie muszą m.in.:

• wyznaczyć organy nadzorcze odpowiedzialne za wdrożenie i egzekwowanie rozporządzenia (art. 14),
• opracować szczegółowe procedury kontroli i składania oświadczeń (art. 15),
• ustanowić krajowe sankcje za naruszenie przepisów, takie jak grzywny, konfiskata towarów czy czasowe wykluczenie z zamówień publicznych (art. 25).

W praktyce każde państwo UE musi samodzielnie określić, który organ (lub organy) będzie odpowiedzialny za przyjmowanie oświadczeń, prowadzenie kontroli oraz nakładanie sankcji.

Podsumowując, choć EUDR nakłada obowiązki bezpośrednio na polskich przedsiębiorców, skuteczne wdrożenie wymaga przyjęcia krajowych przepisów wykonawczych. To one określą szczegółowe zasady działania organów, procedur i sankcji. Polska powinna przyjąć te przepisy odpowiednio wcześnie, aby przedsiębiorcy i administracja mieli czas na przygotowanie się przed rozpoczęciem stosowania nowych regulacji

Kto będzie nadzorował EUDR?

Ministerstwo Klimatu i Środowiska przygotowało projekt ustawy mającej na celu wdrożenie unijnego rozporządzenia EUDR w Polsce. Założenia projektu, opublikowane w wykazie prac legislacyjnych rządu w czerwcu 2025 r., przewidują nowelizację szeregu ustaw, aby dostosować polskie prawo do wymogów EUDR. Planowany termin przyjęcia projektu przez Radę Ministrów to IV kwartał 2025 r., co ma zapewnić wejście w życie przepisów przed początkiem obowiązywania nowych wymogów EUDR.

Kluczowym celem ustawy jest wyznaczenie organów nadzoru i stworzenie ram instytucjonalnych do egzekwowania przepisów EUDR. MKiŚ proponuje, by kontrole i egzekwowanie przepisów rozdzielić między wyspecjalizowane inspekcje, w zależności od kategorii towarów:

• Inspekcja Ochrony Środowiska (IOŚ) – nadzór nad obrotem drewna i produktami z drewna[3];[JT1] 
• Inspekcja Handlowa –kontrola obrotu kauczukiem i produktami z kauczuku[4];
• Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych (IJHARS) – nadzór nad kakao, kawą, olejem palmowym, soją i ich przetworami[5];
• Inspekcja Weterynaryjna – kontrola bydła i produktów pochodzenia zwierzęcego[6].

• Szczegóły krajowego wdrożenia EUDR – procedury, kontrole i sankcje

Poza wyznaczeniem organów, polska ustawa ma uregulować szereg kwestii proceduralnych i wykonawczych związanych z EUDR. Opublikowane założenia wskazują, że w projekcie znajdą się przepisy dotyczące m.in.:

• Sposobu składania oświadczenia o należytej staranności – określenie formy i trybu przekazywania wymaganych dokumentów  (np. czy będzie to odbywać się za pośrednictwem dedykowanej platformy elektronicznej, jakie dane musi zawierać oświadczenie itp.);
• Aktualizowania informacji – procedury zgłaszania nowych okoliczności po wprowadzeniu towaru na rynek (np. gdy firma wykryje wcześniej nieznane ryzyko w łańcuchu dostaw);
• Sposobu przeprowadzania kontroli – zasady przeprowadzania kontroli przez właściwe inspekcje, w tym współpraca z organami celnymi;
• Uprawnień organów właściwych – doprecyzowanie kompetencji poszczególnych inspekcji w kontekście EUDR, w tym np. możliwości wstrzymania wprowadzenia towaru do obrotu, żądania określonych dokumentów od przedsiębiorcy, nakładania określonych decyzji administracyjnych;
• Wymiany informacji i raportowania – mechanizmy przekazywania danych między organami i do Komisji Europejskiej;
• Środków tymczasowych i działań naprawczych – procedury reagowania na niezgodności, w tym zatrzymanie towaru, wycofanie z rynku czy nakaz opracowania planu naprawczego;
• Sankcji – katalog kar administracyjnych i finansowych, w tym grzywny do 4% rocznego obrotu, konfiskata produktów, czasowe wykluczenie z zamówień publicznych.

Założenia projektu dają wstępny obraz rozwiązań, które poznamy po publikacji i pracach parlamentarnych. Już teraz firmy objęte EUDR powinny zapoznać się z wymogami i ustalić właściwy organ nadzoru, gdyż różne towary będą kontrolowane przez różne inspekcje (np. IJHARS dla kawy, IOŚ dla drewna). Warto też śledzić przygotowania instytucji do nowych zadań.

Monitorowanie zmian i wsparcie dla przedsiębiorców

Proces wdrażania EUDR w Polsce jest na początkowym etapie, z planowanym przyjęciem ustawy przez w IV kwartale 2025 r. Zachęcamy do śledzenia informacji o postępach i nowych wytycznych. Przesunięcie terminu stosowania EUDR do końca 2025 r. daje firmom czas na przygotowanie procedur, szkolenia i dostosowanie łańcuchów dostaw.

Zapraszamy do kontaktu, jeśli potrzebują Państwo wsparcia w spełnieniu nowych obowiązków lub mają pytania dotyczące tej regulacji. Wspólnym wysiłkiem możemy zadbać o zgodność z przepisami, a zarazem przyczynić się do ochrony światowych zasobów leśnych, do czego EUDR finalnie zmierza.