Unia Europejska ma swoje własne prawo, do którego przestrzegania zobowiązane są jej wszystkie państwa członkowskie, w tym Polska.
Prawo UE można podzielić na pierwotne i pochodne. Prawo pierwotne systemowo jest podobne do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i składa się z m.in. z:
- traktatów, np. Traktatu o Unii Europejskiej (https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A12016M%2FTXT) czy Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A12016E%2FTXT), i
- zasad prawa UE, czyli ogólnie znanych sposobów interpretowania prawa i jego stosowania.
Prawo pierwotne tworzone jest przez państwa członkowskie i w szczegółowy sposób określa kompetencje Unii Europejskiej, zgodnie z tzw. zasadą przyznania. Innymi słowy, UE może robić tylko to, na co zezwoliły jej państwa członkowskie. Kompetencje UE można podzielić na:
- wyłączne, kiedy państwa członkowskie nie mogą przyjmować swoich przepisów, np. cła,
- dzielone, kiedy część przepisów przyjmuje UE a cześć państwa, np. ochrona środowiska, i
- koordynacyjne, kiedy UE wspiera państwa, np. w dziedzinie przemysłu.
Są też obszary, w których UE nie może działać i wszystkie regulacje są przyjmowane przez państwa.
Prawo pochodne musi być zgodne z prawem pierwotnym i jest podobne do polskich ustaw. Może ono przybrać postać trzech różnych aktów prawnych, tj.:
- rozporządzeń, które są bezpośrednio stosowane, np. przed polskimi sądami,
- dyrektyw, które musza być implementowane w poszczególnych państwach, np. w formie powtarzających ich treść oraz uszczegółowiających polskich ustaw, i
- decyzji, zazwyczaj rozstrzygających konkretną kwestię.
Prawo pochodne jest różnie tworzone. Najważniejsze akty, podobne do polskich ustaw, przyjmowane są w:
- zwykłej procedurze ustawodawczej, która wymaga zgody Rady Unii Europejskiej reprezentującej interesy państw członkowskich i Parlamentu Europejskiego reprezentującego obywateli UE, albo
- specjalnej procedurze ustawodawczej, w której w praktyce decydujący głos ma Rada Unii Europejskiej.
Mniej istotne akty, tzw. nieustawodawcze, np. wykonawcze albo delegowane, przyjmowane są zazwyczaj przez Komisję Europejską na mocy upoważnienia zawartego w akcie ustawodawczym. Przypomina to rozporządzenia ministra wydawane na mocy ustawy.
Są określone zasady stosowania prawa UE przed polskimi sądami, w tym:
- zasada pierwszeństwa, zgodnie z którą jeżeli polskie prawo jest niezgodne z prawem UE to nie może być stosowane,
- zasada skutku bezpośredniego, zgodnie z którą jednostka, np. człowiek, może żądać przed sądem, faktycznej realizacji prawa przyznanego mu przez akt prawa UE,
- zasada skutku pośredniego, która wymaga aby polskie prawo było interpretowane w sposób zgodny z prawem UE, i
- zasada odpowiedzialności odszkodowawczej, zgodnie z którą Polska musi wypłacać jednostkom odszkodowania za naruszenie prawa UE.
W dalszych tekstach będę w bardziej szczegółowy sposób opisywał poszczególne zagadnienia, takie jak:
- stosowanie prawa UE,
- najnowsze orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej,
- normy techniczne i znak CE,
- notyfikacje techniczne, i
- poszczególne gałęzie prawa UE, np. prawo chemiczne.
