Transgraniczne przemieszczanie opadów – wyższe kary i nowe przepisy UE

20 maja 2024 r. weszło w życie rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 2024/1157 z dnia 11 kwietnia 2024 r. w sprawie przemieszczania odpadów, które powodują zmiany w polskich przepisach.

Transgraniczne przemieszczanie odpadów – rząd zapowiedział zmiany, które omawiamy w poniższym artykule.

Rozporządzenie 2024/1157 uchyla dotychczasowe rozporządzenie (WE) nr 1013/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 czerwca 2006 r. w sprawie przemieszczania odpadów, które utraciło moc ze skutkiem od dnia 20 maja 2024 r., choć jego przepisy, z wyjątkami, nadal się stosuje do 21 maja 2026 r., kiedy to zacznie się stosować nowe rozporządzenie. 

Polski ustawodawca rozpoczął przygotowania do jego stosowania, które zostaną wdrożone w ustawie o transgranicznym przemieszczaniu odpadów. Założenia projektu zostały opublikowane 9 września br. w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów. Za projekt odpowiada Ministerstwo Klimatu i Środowiska oraz Główny Inspektor Ochrony Środowiska. Planowany termin przyjęcia projektu przez Radę Ministrów to IV kwartał 2025 r. Na razie nie znamy projektu ustawy. 

Transgraniczne przemieszczanie odpadów – najważniejsze zmiany

1. Przekazywanie dokumentów, zarówno między właściwymi organami i przedsiębiorcami, jak i między właściwymi organami, będzie odbywało się za pośrednictwem systemu DIWASS, a nie rejestrowanego doręczenia elektronicznego. 

2. Będzie możliwe wydanie zezwolenia wstępnego, obejmującego odpady wymienione w załączniku IV do rozporządzenia (UE) 2024/1157 lub w wykazie odpadów, o którym mowa w art. 7 dyrektywy 2008/98/WE.

3. Naruszenie przepisów rozporządzenia (UE) 2024/1157 będzie nową przesłanką fakultatywną cofnięcia (lub tymczasowego zawieszenia) posiadaczowi odpadów zezwolenia na zbieranie lub przetwarzanie odpadów. 

4. Rozporządzenie (UE) 2024/1157 wprost dopuszcza, aby odbiorca odpadów i instalacja prowadząca odzysk lub unieszkodliwianie mogły być różnymi podmiotami. 

Transgraniczne przemieszczanie odpadów – nowe obowiązki i uprawnienia GIOŚ

Autorzy zbadali aktualne przepisy, co doprowadziło do wniosku, że niektóre rozwiązania zastosowane w obowiązującej ustawie nie sprawdzają się w praktyce i generują następujące problemy:

1. brak jednoznacznego wskazania możliwości zastosowania przepisów rozporządzenia (UE) 2024/1157 w odniesieniu do wszystkich jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną – nowa ustawa wskaże, że przepisy mają zastosowanie do wszystkich jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną,
2. brak ograniczenia w ustawie instytucji finansowych, które mogą ustanawiać gwarancję finansową; zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2024/1157 gwarancja finansowa może zostać ustanowiona przez instytucję finansową w kraju trzecim, gdzie może istnieć ryzyko trudności w wykorzystaniu sumy gwarancyjnej na zagospodarowanie odpadów w przypadku ich nielegalnego przemieszczania – projekt zakłada wprowadzenie ograniczenia podmiotów ustanawiających gwarancje finansowe do instytucji finansowych zatwierdzonych przez Komisję Nadzoru Finansowego lub przez organ państwa członkowskiego Unii Europejskiej uprawniony do nadzorowania instytucji bankowych lub ubezpieczeniowych,
3. nałożenie na przedsiębiorców zbędnych obowiązków przekazywania informacji, które są dostępne online, np. danych z Krajowego Rejestru Sądowego – założenia uwzględniają niepowielanie publicznie dostępnych informacji,
4. brak możliwości zmiany wydanych zgód na przemieszczenie odpadów w zakresie niemającym wpływu na ich zagospodarowanie, np. w zakresie pakowania odpadów na czas ich transportu, trasy przewozu odpadów, co powoduje konieczność ponownego przeprowadzenia całej procedury uzyskana zgody – rozszerzeniu ulegnie katalog informacji i danych, które zostaną określone w zgodzie na przemieszczenie odpadów, a których zmiana nie skutkuje koniecznością dokonania nowego zgłoszenia, lecz wymaga dokonania zmiany zgody w drodze decyzji na wniosek zgłaszającego,
5. nałożenie na Głównego Inspektora Ochrony Środowiska obowiązku zgłaszania sprzeciwu wobec zgłoszeń, które mimo wezwania do uzupełnienia dokumentów nie zostały prawidłowo dokonane, podczas gdy rozporządzenie (UE) 2024/1157 określa, że w takich przypadkach organ może zadecydować, że zgłoszenie jest nieważne i nie będzie dalej rozpatrywane – GIOŚ będzie mógł pozostawić bez rozpatrzenia zgłoszenia, które nie zostało dokonane prawidłowo, pomimo wezwania zgłaszającego przez organ do uzupełnienia brakujących informacji i dokumentów,
6. brak regulacji umożliwiających GIOŚ podejmowanie w trybie uproszczonym rozstrzygnięć w przypadkach nielegalnego przemieszczania odpadów i tym samym brak możliwości dotrzymania trzydziestodniowego terminu określonego w rozporządzeniu (UE) 2024/1157 na zwrot odpadów – nowe uprawnienie dla GIOŚ umożliwiające wezwanie podmiotu, któremu można przypisać odpowiedzialność za nielegalne przemieszczanie odpadów już na początkowym etapie postępowania administracyjnego, do zwrotu lub zagospodarowania tych odpadów,
7. brak regulacji umożliwiających GIOŚ dochodzenie zwrotu poniesionych kosztów zagospodarowania odpadów, w przypadkach gdy GIOŚ przejmuje odpowiedzialność za zwrot i zagospodarowanie odpadów – wprowadzenie uprawnienia do roszczenia zwrotnego przysługującego GIOŚ, które to roszczenie będzie skierowane wobec podmiotu odpowiedzialnego za przemieszczenie odpadów niezgodnie z planem lub nielegalne przemieszczenie odpadów i stanowić przychód NFOŚiGW (Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej),
8. brak trybu kierowania wezwania do podmiotów zaangażowanych w przemieszczanie odpadów do przedstawienia dowodów, dokumentów i informacji w terminie określonym przez ten organ w celu ustalenia czy substancja lub przedmioty przemieszczane są odpadami – GIOŚ oraz organy uprawnione do kontroli będą mogły wzywać każdy podmiot uczestniczące w międzynarodowym przemieszczaniu towarów do udowodnienia, że przewożone materiały nie stanowią odpadów lub przemieszczanie odpadów nie jest nielegalne, 
9. istnieje konieczność ustalenia dolnej granicy kary w przypadku stwierdzenia nielegalnego przemieszczania odpadów, w kwocie wyższej niż koszty uzyskania zezwolenia na transgraniczne przemieszczanie odpadów w systemie legalnym – podwyższeniu ulegnie dolna granica kar za nielegalne przemieszczenia odpadów. 

Transgraniczne przemieszczanie odpadów – co powinni wiedzieć przedsiębiorcy

Nowe rozporządzenie (UE) 2024/1157 znacząco zmienia zasady transgranicznego przemieszczania odpadów, wprowadzając bardziej rygorystyczne procedury i wyższe sankcje za naruszenia. Przedsiębiorcy powinni przygotować się na:

• cyfryzację procesów poprzez system DIWASS,
• nowe wymogi dotyczące gwarancji finansowych,
• możliwość cofnięcia zezwoleń w przypadku nieprzestrzegania przepisów.

Warto już teraz przeanalizować posiadane procedury i umowy, bo po wejściu w życie polskiej ustawy wdrażającej te regulacje organy nadzoru – w tym GIOŚ – zyskają szersze kompetencje kontrolne. Dostosowanie się do nowych zasad to nie tylko kwestia zgodności, ale i ograniczenia ryzyka finansowego.

Gdyby transgraniczne przemieszczanie odpadów nadal budziło u Państwa wątpliwości to zachęcamy do kontaktu z nami w linku poniżej, lub pod tym linkiem poprzez nasz profil Linkedin.